Majestueus nu als het water zich uitstrekt over de wijde vertes van het land waar het doorheen stroomt, te breed om beide oevers tegelijkertijd te kunnen zien, lijkt de stroming te vertragen, alsof ze zich realiseert dat door het bereiken van haar doel het laagst mogelijke punt te vinden ze zichzelf tevens aan de rand van haar eigen ondergang gebracht heeft. Het einde is nu onvermijdbaar maar het water kan nu niet meer stoppen. Er is teveel momentum, teveel energie nog opgeslagen als gevolg van de gedreven stroom omlaag. En dus vervolgt het water schoorvoetend haar pad op weg naar het lot dat ze met haar eigen ongeduld creëerde.
Verhalen geven richting, intentie en beweging aan onze aspiraties. Een goed verhaal, met onszelf als de held van een heroïsche queeste, helpt ons meer te bereiken, harder te werken, en meer te genieten van wat we onderweg tegenkomen. Maar, net als met verwachtingen, we moeten er wel voor zorgen dat onze verhalen goed zijn afgestemd op de richting die we willen gaan. Inspirerende en opwindende verhalen kunnen ons energie geven en ondersteunen, maar ze kunnen ons ook verleiden en afleiden van onze optimale koers.
Een goed verhaal construeren kost tijd en zelf-reflectie. Het vraagt onderscheidingsvermogen en een kritische geest. In tegenstelling tot wat ons vaak verteld wordt zal de wereld zich niet simpelweg aan ons aanpassen gewoon omdat we blije gedachten denken en ons overgeven aan magisch denken. Er zullen obstakels zijn om te overwinnen en er is hard werk te doen. Sommige dingen kunnen we zelf veranderen, sommige dingen kunnen we indirect beïnvloeden, andere dingen zijn wellicht volledig buiten ons bereik. De beste persoonlijke verhalen balanceren op het scherp van de snede tussen realistisch bereikbaar en onrealistisch begeerbaar. Ze dagen ons uit de grenzen te verleggen van wat we denken aan te kunnen, zonder de werkelijkheid compleet uit het oog te verliezen en slechts fantasieën te worden.
Maar net als onrealistische verwachtingen kunnen over-ambitieuze verhalen een bron van frustratie worden als ze ons voortdurend aanzetten tot het bereiken van het voor ons onbereikbare, of uitkomsten en verbeteringen beloven die nooit werkelijkheid worden. Als we ons onderscheidingsvermogen niet gebruiken eindigen we misschien op de hellingen van Mount Everest zonder uitrusting, vaardigheden en voorbereiding, en zijn voorbestemd teleurgesteld en depressief te worden door het niet halen van de top. Sterker nog, een zeer overtuigend maar ongegrond verhaal kan er toe leiden dat we alle voorzichtigheid overboord gooien en ons in potentieel fatale ondernemingen storten waar we misschien nooit meer bovenop komen.
Dat betekent niet dat we niet groots moeten blijven dromen. Integendeel, alleen stoutmoedige dromen kunnen de beperkende blik op onze huidige situatie doorbreken en ons de energie geven daarbovenuit te stijgen. Maar tussen de droom en de uitvoering moet er een moment van bezinning en overdenking zijn. In die tijd moeten we onze droom tegen het licht van de rede houden en zien waar het ons wellicht voorbij wat we ons zelfs maar kunnen voorstellen te doen drijft, waar we totaal onvoldoende voor zijn voorbereid, de middelen niet hebben, of de natuurwetten compleet negeren. Het allerbelangrijkste is die tijd van bezinning te gebruiken om te zien of en hoe de droom omgezet kan worden in iets dat haalbaar is (of tenminste haalbaar lijkt), in stappen die we onszelf kunnen zien proberen met tenminste een kans op success. Het heeft geen zin op de sterren te mikken als we niet kunnen zien waar we zo’n reis moeten beginnen en ons niet kunnen voorstellen wat de eerste haalbare uitkomst zou kunnen zijn. Ook de langste reis begint met een eerste kleine stap. Het is onze eigen verantwoordelijkheid aan onszelf er zeker van te zijn dat we klaar zijn voor die eerste stap, en tenminste een vaag idee hebben van hoe we daarna verder moeten. Als we die eerste stap zelfs niet een beetje concreet kunnen maken komen we niet alleen nooit bij de sterren uit, we zullen ook de maan nooit bereiken. In plaats daarvan zullen we hoogstwaarschijnlijk hulpeloos neerstorten, of niet eens van de grond komen en vastlopen in misplaatste teleurstelling.
Een sport-auto gebruiken voor off-road racen – ambitieus maar niet zo verstandig – (c) Bard 2018
En we moeten ook nooit vergeten dat de heroïsche queeste een ontdekkingsreis is: veel van wat we onderweg gaan tegenkomen is onbekend wanneer we vertrekken. We moeten erop voorbereid zijn onderweg veel te moeten onderzoeken, ontdekken en leren. Een deel van dat leerproces is aanvaarden dat onze vooronderstellingen over de reis en de bestemming drastisch kunnen veranderen als gevolg van wat we onderweg meemaken. Net als verwachtingen moeten ook onze verhalen onderhouden en bijgesteld worden, en – misschien nog wel meer dan verwachtingen – onderworpen worden aan een regelmatige controle op afstemming en bruikbaarheid. Wat we absoluut niet willen is dat we stug gaan vasthouden aan het verhaal waar we mee vertrokken omdat we daar nu eenmaal aan gehecht zijn geraakt.
De Draak en de Fenix 