Goed voorbereid en goed geplanned zijn we nu klaar om te beginnen aan de volgende etappe van onze reis. We moeten er niet van uit gaan dat alles precies zo gaat als we geplanned hebben; dat doet het leven meestal niet. We moeten daarom regelmatig onze vooruitgang controleren met behulp van de ZIVs die we hiervoor hebben opgesteld. Dit geeft ons de kans dingen bij te stellen terwijl we onderweg zijn. Op koers blijven en tegelijkertijd reageren op de wereld die om ons heen beweegt en verandert is een balanceerkunst. En net als het bewandelen van het slappe koord vereist ook dit aanzienlijke vaardigheid. Een vaardigheid die we alleen kunnen aanleren door daadwerkelijk dat koord op te gaan. Om er dan weer af te vallen. Diverse keren in het begin, dan steeds minder naarmate we er beter in worden. Zolang we dat vallen niet als falen zien is elke val gewoon deel van het leerproces. We trekken onze kleren recht, halen een paar keer diep adem, en gaan weer terug het koord op om het opnieuw te proberen.

Stap 7: Het Waarmaken

Als we ons pad volgen moeten we beducht blijven voor obstakels en kansen die we onderweg tegenkomen. Er is ook wel wat waars aan het oude cliché dat elk obstakel tevens een nieuwe kans is. Op z’n minst is elke tegenslag of uitdaging een kans om er iets van te leren. We komen vooral vaak weerstand, tegenslag en obstakels tegen aan het begin van een nieuwe reis. Vooral als die reis ons nogal ver voert van hoe we ons in het verleden presenteerden. Hoe meer we afwijken van wat de wereld van ons verwacht of gewend is, hoe meer die wereld ons zal proberen tegen te houden. En ons terug te duwen naar waar het comfortabel is – voor de wereld. Laten we dit onthouden als we weerstand tegenkomen en het zien als een teken dat we in de goede richting bewegen. Het is meestal een teken dat we ons aan het ontdoen zijn van de ankers die ons hiervoor op onze plaats hielden.

Maar we moeten ook ons onderscheidingsvermogen blijven gebruiken. Niet alle weerstand en tegenslagen zijn persé tekenen van vooruitgang. Soms lopen we op tegen echte, onvoorziene obstakels. Wellicht komen we moeilijkheden tegen die we onderschat hebben of helemaal niet zagen aankomen. Soms kunnen we ook zijn gaan afdwalen van ons ideale pad. Als onze bewuste geest did niet opmerkt kan het zijn dat ons onderbewuste op deze manier ons een boodschap probeert te sturen. Wellicht probeert het ons te vertellen dat we beter moeten opletten en weer terug op het pad moeten komen. De enige manier om er achter te komen wat er feitelijk aan de hand is is om de situatie met emotionele afstandelijkheid te onderzoeken. Wat zijn de bron en de aard van de weerstand waar we op stuiten? Wat is onze eigen bijdrage aan deze weerstand? Hoe groot is het probleem waar het ons voor plaatst? Wat zegt onze intuïtie over deze situatie?

We kunnen ook onze ZIVs gebruiken om in te schatten hoe serieus de problemen zijn die zich aan ons presenteren. Hoeveel en welk deel van onze gewenste vooruitgang wordt hierdoor tegengehouden of vertraagd? Is het een essentieel onderdeel van ons verhaal of is het iets dat we kunnen uitstellen of omzeilen?

---

Ik was al een tijdje aan het onderhandelen met een overheidsklant. Toen, zoals in Australië wel vaker gebeurt, veranderde ineens het politieke landschap. Dat veroorzaakte golven van verandering door alle cirkels van de overheid. Departementshoofden werden vervangen. Hele departementen werden samengevoegd, gesplitst of zelfs helemaal opgeheven. Beslissingen werden opgeschort en initiatieven werden uitgesteld of afgeblazen omdat de budgetten bevroren waren. Het leek erop dat wat een vliegende start van mijn bestaan als onafhankelijk adviseur hadden moeten zijn hier in de kiem gesmoord werd.

Nadat ik eerst even mijn hart had gelucht bij een paar vrienden (ik ben ook maar een mens) deed ik een bewuste oefening van afstandelijke observatie. Hoe belangrijk was deze tegenslag in mijn huidige reis om een schrijver en publiek spreker te worden? Het werk was interessant en het inkomen altijd welkom. Maar het contract was niet bepaald essentieel in het waarmaken van mijn ambities. Misschien was dit uitstel juist een verkapte zegen.

Het werken met grote overheidsklanten kan erg veeleisend en tijdrovend zijn. Het wordt vaak snel ingewikkeld. Veel tijd gaat vaak verloren aan de formele en organisatorische aspecten van het werk, naast het eigenlijke werk zelf. Wat begint als een part-time opdracht kan al snel een volledige baan worden.

Na enige introspectie, meditatie en overleg met mijn partner werd het me duidelijk. De uitgestelde onderhandelingen waren niet kostbare tijd verloren, maar kostbare tijd gewonnen. Het gaf me tijd om te schrijven en tevens een duidelijker, sterker verhaal te ontwikkelen on de wereld te laten zien. Dat betere verhaal zou me ook een betere uitgangspositie geven om later de onderhandelingen mee te hervatten. Het zou me helpen om de opdracht nog meer in de richting van mijn kernvaardigheden te sturen en beter aan te sluiten op de onderwerpen waar ik bekend om wil zijn. Het zou me ook tijd geven om me ervan te verzekeren dat de klant serieus was in hun wens om de veranderingen door te voeren die ze mij vroegen te faciliteren.

Alles bij elkaar bleek het uitstel veroorzaakt door een verandering in de overheid een uitstekende aanleiding tot reflectie en onderzoek. Het gaf me de kans om mijn eigen onzekerheden, zorgen en angsten onder ogen te zien. Het dwong me te herzien waar ik mijn energie en aandacht op moest richten om mijn verhaal waar te maken zoals ik voor ogen had. En het hielp me om mijn focus te hervinden en met hernieuwde energie dit boek af te maken. En dat was tenslotte de hoogste prioriteit op mijn lijst.

---

Obstakels en weerstand kunnen dus helpen om scherp te blijven en de nodige koerscorrecties aan te brengen. Maar wat gebeurt er als we alle obstakels overwinnen? Als we erin slagen de weerstand die we tegenkomen achter ons te laten? Als onze ZIVs ons vertellen dat we perfect of schema liggen, betekent dat dan dat we onze levensdoelen aan het behalen zijn? Betekent dat altijd dat we rechtstreeks op weg zijn naar ons volmaakte levensverhaal?

Niet persé. Er is nog een valkuil waar we in terecht kunnen komen als alles bijna te goed gaat om waar te zijn. Dat is het gevaar van de gelokaliseerde optimalisatie.

Stel je je een groepje onderzoekers voor op zoek naar de hoogste berg in een bepaald gebied. Hun opdracht is om door te gaan tot ze niet hoger kunnen komen. Als ze het hele terrein kunnen overzien is dit niet zo moeilijk. Ze kunnen een weg uitstippelen naar de hoogste top en vervolgens zo direct mogelijk daarheen gaan. Met beperkte zichtbaarheid – zoals mist of duisternis – wordt de situatie een stuk moeilijker. Als ze maar een paar meter vooruit kunnen kijken is het enige teken dat ze vooruitgang boeken dat ze omhoog gaan in plaats van omlaag. Dat kan er echter toe leiden dat ze de eerste de beste heuvel beklimmen die ze tegenkomen en vervolgens vast komen te zitten. Iedere verdere stap brengt ze lager, niet hoger. Hoe kunnen ze te weten komen, zonder uitzicht op de volgende top, of ze nog verder moeten zoeken en zo ja in welke richting?

Als de dingen te voorspoedig gaan op onze reis is er het risico dat wij ook vast komen te zitten op een plaatselijke heuvel. Dat is gedeeltelijk een probleem met de zichtbaarheid. Het is moeilijk om de toekomst te zien en de volgende heuvel ligt misschien buiten ons huidige gezichtsveld. Maar er is ook het risico van comfort en onzekerheid.

Een top beklommen hebben geeft ons een gevoel van iets gepresteerd te hebben. Onze ZIVs geven aan dat we een doel bereikt hebben. We zijn zichtbaar beter af. We zijn dichter bij ons eindpunt. Dat gevoel van prestatie geeft ons een gevoel van comfort, van tevredenheid. Het voelt goed om op koers te liggen.

Maar vanuit dat comfortabele gevoel houdt elke vervolgstap een risico in. We konden weleens achteruit gaan of de verkeerde kant op. Waarom zouden we dat risico nemen? Waarom zouden we dit comfortabele gevoel opgeven voor de onzekerheid van een nieuwe ontdekkingsreis?

En zelfs als we de contouren van een nog hogere berg in de verte kunnen ontwaren kan onzekerheid ons tegenhouden. We zijn toch OK waar we nu zijn? Die andere berg kan dan hoger zijn maar het zal niet eenvoudig zijn om daar te komen. Voordat we die nieuwe prestatie kunnen halen moeten we eerst een deel van wat we al bereikt hebben opgeven. We zijn er wellicht ook niet zeker van of we wel de vaardigheden in huis hebben om die volgende berg aan te kunnen. Waarom zouden het risico nemen al het goede dat we bereikt hebben kwijt te raken voor een doel dat we misschien niet eens kunnen bereiken?

Deze combinatie van comfort en onzekerheid kan ons klem zetten. Ik zeg niet dat er iets verkeerd is aan het vinden van een gelokaliseerd optimum en daar blijven zitten. Dat is een persoonlijke beslissing die iedereen voor zichzelf moet nemen. Ik zal de laatste zijn om mensen het plezier te ontnemen van een mooie plaatselijke top te beklimmen en daar te genieten van het uitzicht. Maar als we ons toewijden aan een leven van ontdekking en ontwikkeling moeten we onszelf van tijd tot tijd nieuwe uitdagingen geven. We moeten de moed hebben om verder te kijken dan dat mooie uitzicht en onderzoeken wat nog niet ervaren en niet leren door hier te blijven steken.

Obstakels en tegenslag kunnen geweldige kansen bieden voor overdenking, onderzoek en leren. Tijden van prestaties en voorspoed kunnen ons afleiden van groei en verdere ontwikkeling. De kunst van het voortzetten van onze reis ligt in het vinden van een onthecht perspectief. Voorspoed en tegenslag zijn beiden slechts voorbijgaande fases waar we ons niet door moeten laten tegenhouden. We nemen ze waar, ontvangen de lessen die ze ons te bieden hebben en gaan dan verder. Er is altijd meer te onderzoeken en meer te leren. Er is altijd een nieuw verhaal te ontdekken, net voorbij de horizon.

Het verschil tussen ‘wishful thinking’ en kiezen voor een nieuwe richting voor onze toekomst ligt in het hebben van een actieplan. Dit betekent niet dat we alles moeten weten over wat er moet gebeuren. In een complexe wereld en constant verschijnende en veranderende toekomst kunnen we nooit echt alles zeker weten. Het beste waar we op kunnen hopen is genoeg duidelijkheid te hebben over onze richting en genoeg inzicht in onze huidige situatie om te weten welke stappen we als eerste moeten nemen. Elke reis begint met een eerste stap, en dan de volgende, en de volgende. Die paar stappen is wat we moeten weten waar te maken, met het vertrouwen dat de daaropvolgende stappen ons duidelijk worden naarmate we ons verder wagen op onze reis

Stap 6: Het maken van een actieplan

Er zijn minstens zoveel plannings-methodes en hulpmiddelen als er boeken zijn geschreven over het onderwerp. Iedereen moet zich vooral vrij voelen om de gereedschappen te gebruiken waar ze zich prettig bij voelen. Toch zijn er een aantal punten waar ik even bij stil wil staan, omdat ze met name van belang zijn voor het plannen van een persoonlijke reis.

Doelen

De eerste stap in het planningsproces is er zeker van te zijn dat we onze doelen duidelijk genoeg voor ogen hebben. Dat klinkt misschien vanzelfsprekend, maar het vereist wel enige introspectie. Totdat we ze werkelijk in concrete termen omschreven hebben zijn onze doelen vaak vrij vaag en ongenuanceerd. Concrete termen gaan over de zichtbare, tastbare en ontastbare verschillen die we verwachten te zien als we onze eindbestemming bereiken. De doelen waar we het hier over hebben gaan over onze persoonlijke ontwikkeling. Helder voor ogen hebben wat we eigenlijk willen bereiken met de doelen die we ons stellen is belangrijk om onze motivatie en inspiratie vast te houden gedurende onze reis.

---

Ik heb het bedrijfsleven verlaten om boeken te schrijven en mezelf te ontwikkelen als publieke spreker en facilitator rondom de onderwerpen die ik belangrijk vindt. Ik moet daarbij genoeg inkomen genereren om een redelijke levensstandaard te kunnen onderhouden. Ik wil mijn werklast goed verdelen zodat er een goede balans is tussen de tijd die ik in het openbaar optreed en de tijd die ik nodig heb om nieuwe inhoud te ontwikkelen. Mijn werk is bedoeld om mensen te motiveren en inspireren positieve veranderingen in hun eigen leven aan te brengen, dus ik moet genoeg mensen bereiken om het gevoel te hebben dat mijn werk iets betekent in deze wereld. Tevens realiseer ik me dat dit slechts een volgende fase is in mijn doorlopende reis van zelf-verwezenlijking en dus wil ik wel het gevoel blijven houden dat ik aan het onderzoeken, leren en groeien ben in alles wat ik doe.

Om dit meer concreet te maken heb ik mijn doelen als volgt samengevat:

1. 2-4 openbare spreekbeurten per maand gedurende 6 maanden per jaar, zodat de andere 6 maanden vrij blijven voor andere activiteiten, inclusief schrijven;
2. Genoeg inkomen uit mijn openbare optredens om me in staat te stellen zeer kieskeurig te zijn in het aannemen van werk dat ik relevant, de moeite waard en leuk vind om te doen;
3. Voortdurende verbetering van mijn presenteer-vaardigheden, zodat ik meer voldoening en effect heb maar minder energie verbruik;
4. Een groeiende invloed zodat meer mensen geïnspireerd raken door de inhoud van wat ik presenteer om positieve actie te ondernemen;
5. Een dieper begrip en inzicht in de onderwerpen waar ik me mee bezig houd;
6. Een doorlopend gevoel van persoonlijke groei en vooruitgang op mijn persoonlijke reis van zelf-onderzoek en zelf-verwezenlijking.

---

Zichtbare Indicators van Vooruitgang

Doelen worden gidsen als we ze kunnen omzetten in waarneembare verschillen, zodat we kunnen zien dat we in de juiste richting gaan. Ze zijn vaak niet echt objectief ‘meetbaar’ – ontastbare doelen zijn dat bijna nooit. Maar, voorzover mogelijk, moeten we ze toch proberen te beschrijven op een manier die ons helpt te zien wanneer we ze bereiken of wanneer ze ons ontglippen. We moeten de verschillen die we verwachten te bereiken zo helder voor ogen hebben dat we onszelf en onze omgeving regelmatig kunnen scannen voor tekenen dat we de gewenste verschillen aan het creëren zijn.

Omdat we een reis aan het plannen zijn, geen plotselinge sprong naar onze eindbestemming, moeten we een manier bedenken om ‘vooruitgang’ in kaart te kunnen brengen. Naast tekenen dat we onze doelen bereikt hebben moeten we ook tekenen bedenken die ons vertellen dat we onze doelen benaderen. We kunnen zulke tekenen ‘Zichtbare Indicators van Vooruitgang’ (ZIVs) noemen. Als we ze goed formuleren zijn ZIVs uitstekende gereedschappen om ons te helpen door te zetten, zelfs als onze einddoelen nog ver in de toekomst liggen en moeilijk bereikbaar lijken.

We kunnen de volgende vragen gebruiken on ZIVs toe te voegen aan onze doelen:

1. Als dit doel bereikt is, wat is het verschil dat we dan kunnen zien? Wat verandert er eigenlijk als we hierin slagen?
2. Als dit doel benaderen, hoe zien we dan dat we dichter bij komen? Wat verandert er wanneer ik op het juiste pad ben en de juiste kant opga?
3. Als we van het doel afraken, hoe zien we dan dat we niet langer op de juiste koers liggen? Wat verandert als we de verkeerde kant opgaan?

---

Met gebruikmaking van deze drie vragen kwam tot de volgende ZIVs voor een paar van mijn doelen:

1. Openbare optredens:
   1. bereikt: genoeg boekingen voor het hele komende jaar
   2. benaderend: a groeiende pijplijn van prospects, uitnodigingen en verzoeken om informatie en voorstellen
   3. verder verwijderd rakend: geen reacties op mijn pogingen om belangstelling te genereren
2. Inkomen:
   1. bereikt: al onze vaste uitgaven zijn gedekt, met daarbij geld om te sparen, geld voor onverwachte uitgaven en voor uitstapjes en vakanties
   2. benaderend: a groeiende pijplijn van mogelijke klanten, voorstellen en een paar betalende klanten
   3. verder verwijderd rakend: niets in de pijplijn en geen uitzicht op inkomen voor de komende 6 maanden
3. Verbeteren van mijn presentatie-vaardigheden:
   1. bereikt: ik krijg meer energie uit het geven van presentaties dan ik erin steek
   2. benaderend: ik voel me vaker opgeladen dan leeggelopen na een presentatie
   3. verder verwijderd rakend: ik voel me bijna altijd meer uitgeput dan opgeladen na een presentatie

Op dit moment kan ik naar eerlijkheid zeggen dat ik doel 1 heel langzaam aan het benaderen ben, doel 2 nog niet dichterbij zie komen (ik heb er ook nog niet zo hard aan gewerkt), en dat ik voor doel 3 nog een paar presentaties meer moet geven om er iets met zekerheid over te kunnen zeggen, al waren de paar die ik tot nu toe gegeven heb veelbelovend.

---

Acties kiezen

Met onze doelen en ZIVs bepaald hebben we nu een leidraad die ons kan helpen onze toekomstige acties doelbewuster te kiezen. We moeten wellicht een aantal nieuwe vaardigheden leren en oefenen, sommige handelingen vaker doen en anderen juist verminderen of helemaal stopzetten. Op die manier vormen de keuzes die we nu maken de fundamenten van de toekomst die we willen creëren.

Bij het kiezen van onze acties is het bepalen wat we NIET gaan doen misschien wel het moeilijkst. We leven in een drukke wereld. Er zijn altijd meer dingen te doen dan we kunnen hopen af te maken. Veel van die bezigheid komt voort uit de verwachtingen die andere mensen van ons hebben. Onze banen, familie, sociale cirkels, ze proberen allemaal beslag te leggen op onze tijd en aandacht. Daarbovenop is er een constante overvloed van media (sociale en a-sociale) die constant proberen onze aandacht te vangen.

Hier zullen we voldoende discipline moeten hebben om onnodige afleidingen te vermijden en rigoureus het aantal dingen dat we in een bepaalde tijd proberen te doen verminderen. We moeten het verschil begrijpen tussen dringend en belangrijk. We moeten onderscheid maken tussen wat gevraagd wordt en wat nodig is. We moeten kiezen tussen wat er van ons verwacht wordt en wat nuttig voor ons is. En dan moeten we de discipline hebben om ons aan die keuzes te houden.

---

De voornaamste activiteit waar ik veel gedisciplineerder in moest worden is in het schrijven. Ik heb het publiceren van een aantal boeken gekozen om mijn reputatie te versterken als autoriteit in de gebieden waar ik bekend voor wil zijn. Boeken schrijven is moeilijk en tijdrovend. Er is ook het probleem van de inspiratie en de juiste stemming die je moet hebben om te schrijven. In het verleden stelde ik het schrijven dan ook vaak uit. Ik verzamelde eindeloze hoeveelheden ‘ondersteunend bewijs’ – waarvan ik het meeste nooit gebruikte. Ik bleef boeken van anderen lezen voor ‘inspiratie’. En vaak bleef ik uren naar een leeg scherm staren wachtend totdat de juiste zin of het gouden idee me zouden invallen.

Om dit uitstelgedrag te overwinnen stelde ik mezelf dagelijkse doelen: ik zou minimaal twee pagina per dag schrijven. Ik zorgde er ook voor dat ik iedere dag een paar uur vrijhield puur voor het schrijven. En dan ging ik er goed voor zitten, zette alle bronnen van afleiding uit en ging stug aan het schrijven. Wat dit deed werken was mijn bewuste beslissing om gewoon te blijven schrijven. In plaats van te proberen perfecte zinnen te construeren en prachtig uitgewerkte passages typte ik vaak gewoon wat me op dat moment voor de geest kwam. Of ik stelde me voor dat ik met iemand in gesprek was en iets probeerde aan ze uit te leggen. En dan schreef ik zo letterlijk mogelijk dat gesprek neer.

In het begin was dit veel moeilijker dan het misschien klinkt. Ik moest me echt concentreren om mijn innerlijke critici te negeren – die zeurende stemmetjes in mijn hoofd die maar bleven roepen dat wat ik schreef niet goed genoeg was – en stug te blijven doorschrijven. Het doel was om mijn gedachten op papier te krijgen. Het afwerken en bijschaven tot samenhangende teksten en kunstige stukjes taal zou later wel komen. Zelfs als ik vond dat ik niet veel zinnigs te zeggen had bleef ik gewoon doortypen.

Wat deze gedisciplineerde en koppige manier van schrijven me geleerd heeft is dat de kunst van het schrijven werkelijk de kunst van het schrappen is. Veel van wat ik heb uitgetypt heeft het niet overleefd en is niet terug te vinden in enig boek of blog die ik geschikt vond voor publicatie. De waarheid is dat om dingen te kunnen schrappen je ze eerst moet hebben opgeschreven. Ik heb ontdekt dat het veel makkelijker is om een rammelend en slecht geschreven opgeblazen stuk tekst terug te brengen tot iets elegants, dan te proberen iedere zin direct de eerster keer perfect te krijgen.

Het heeft me ook geleerd dat het proces schrijven zelf een proces van onderzoeken en ontdekken is. Het is een andere manier van het vasthouden en structureren van mijn gedachten. Het verandert de manier waarop ik over dingen nadenk. Het brengt diepte en samenhang in ideeën. Het helpt me om losstaande ideeën met elkaar te verbinden. Het brengt gaten in mijn denken aan het licht. Veel van wat ik nu als mijn beste ideeën beschouw vormden zich pas tijdens het teruglezen en uitpluizen van teksten die dagen of weken eerder geschreven had.

---

Prioriteiten stellen

Kiezen wat te doen en niet te doen werkt alleen goed als we duidelijke prioriteiten kunnen stellen. De wereld heeft een onuitputtelijke honger naar onze arbeid en aandacht, terwijl wij maar een beperkte hoeveelheid van beiden te geven hebben. Wij moeten ervoor zorgen zoveel mogelijk aandacht te schenken aan de activiteiten die ons verhaal bevorderen. Als we dat niet doen wordt onze reis gekannibaliseerd en verzwakt.

In de praktijk betekent strike prioriteiten stellen het volgende:

• Heb nooit meer dan drie prioriteiten. Punt. Als we meer dan drie prioriteiten hebben zijn het geen prioriteiten maar is het slechts een lijst.
• Naast datgene wat we willen doen (onze prioriteiten) zullen er altijd dingen zijn die we moeten doen (onze socio-economische verplichtingen). We moeten die verplichtingen inplannen op een manier die onze prioriteiten intakt laat. Wanneer we onze verplichtingen nakomen moeten we streven naar het acceptabele minimum niveau van energie en kwaliteit. We willen op die zaken niet over-presteren en kostbare energie, tijd en denkkracht verspillen. De vuistregel is hier: het moet precies goed genoeg gedaan worden om ermee weg te komen. Alles daarboven kost ons meer dan het zou moeten.
• Laat ook tijd vrij voor het onverwachte. Er kan zich iets dringends voordoen dat niet kan wachten. Een kans kan zich aandienen die we niet voorbij willen laten gaan. En als er geen beslag gelegd wordt op die gereserveerde vrije tijd kunnen we het gebruiken om te ontspannen en wat sociale momenten door te brengen met onze vrienden en geliefden. Of helemaal niets doen. We moeten ook af en toe dat drukke hoofd kunnen uitzetten en gewoon uit het raam staren of een doelloos ommetje maken buitenshuis. Naast datgene doen wat belangrijk voor ons is, is het nietsdoen (in al zijn vormen) een van de meest belangrijke dingen die we kunnen doen.

---

Dit zijn op het moment mijn dagelijkse prioriteiten:

1. Schrijven
2. Netwerken
3. Lezen en denken

Op mijn lijst met verplichte zaken heb ik staan:

1. Tijd doorbrengen met mijn partner (misschien niet echt een verplichting, maar wel iets waar ik bewust tijd voor moet maken)
2. Onderhoud aan huis en tuin
3. Administratie
4. Familie en vrienden

De dingen die ik zoveel mogelijk vermijd zijn:

1. Sociale media, behalve om te netwerken en mijn professionele reputatie te versterken
2. Lange zinloze gesprekken over helemaal niets
3. Werk aannemen dat me niet inspireert

Ten slotte heb ik voor mijn vrijgehouden tijd een aantal ontspannende, helende en rustgevende activiteiten:

1. Meditatie
2. Wandelen
3. Muziek maken
4. Romans lezen (geen studieboeken)
5. Een documentaire kijken
6. Een 20-minuten ‘power nap’ doen
   

Ik slaag er niet altijd in om precies deze verdeling van mijn tijd en aandacht aan te houden, maar over het algemeen heeft dit lijstje me veel goed gedaan. Het feit dat dit boek er nu is – tegelijkertijd geschreven met nog een ander boek en diverse blogs – bewijst voor mij dat dit de juiste prioriteiten, verplichtingen, vermijdingen en vrije tijds items zijn voor mij zijn op dit moment.

---

De tijd nemen om te plannen, doelen te bepalen, ZIVs en prioriteiten te stellen, en dan structuren opzetten die ons helpen om zoveel mogelijk ons plan te blijven volgen lijkt niet altijd de meest inspirerende wijze om onze energie te gebruiken. Maar het betaalt zich op de langere termijn wel degelijk terug. En die langere termijn is ten slotte waar het voor onze persoonlijke reis allemaal om gaat.

Terugkijken op onze glanzende parels uit het verleden helpt ons het pad te begrijpen dat we hebben afgelegd om in het hier en nu te komen. Ze tonen ons waar we van genoten hebben en wat ons deed doorgaan. Ze tonen ons wat ons inspireerde en wat we waardevol vonden. Van alles wat we op onze reis zijn tegengekomen zijn onze stralende parels het beste teken dat het leven de moeite waard was en is. Het is in het heden, op het moment dat we de besluiten nemen over welke stappen we hierna gaan nemen, dat we het licht van onze parels kunnen gebruiken om ons te helpen een pad te ontwerpen dat ons nog meer zal geven van wat we koesteren. We mogen dan misschien niet de hele toekomst kunnen zien, maar het huidige moment is een splitsing in de weg daarheen. Welke afslag we nemen is onze keuze, en die van ons alleen.

---

Stap 5: Het Bedenken en Testen van Onze Toekomstige Parels

Nu we onze glanzende parels uit ons verleden verzameld en samengevat hebben is het tijd om naar de toekomst te kijken en onszelf af te vragen wat hoe die toekomst eruit zal zien. Onze voorgaande parels hebben ons laten zien wat voor een situaties en handelingen ons brachten tot die toestand van ‘flow’ die betekent dat we dicht bij de kerndoelen en missie in ons leven zijn. Dat inzicht leidt ons tot de vraag: “Hoe kunnen we ervoor zorgen dat we nog meer van die momenten zullen hebben in de rest van ons leven?” Kunnen we, door te kijken naar hoe en wanneer ze in het verleden voorkwamen, afleiden wat we in de toekomst meer en vaker moeten doen? Geeft het verleden ons ook aanwijzingen over de dingen die we moeten herhalen, veranderen, verbeteren en meer aandacht aan besteden om onze kansen op een meer vervullende leven te verhogen?

We moeten er rekening mee houden dat we in de meeste gevallen er niet simpelweg op uit zijn te herhalen wat in het verleden succesvol was. Natuurlijk waren die moment geweldig, en die parels glanzend genoeg om er met plezier aan terug te denken, maar wij zijn niet langer de persoon die we toen waren. We hebben ervaren, geleerd en zijn veranderd, hoogstwaarschijnlijk juist door die momenten die we ons met zoveel genoegen herinneren, maar ook als gevolg van alles wat we in ons leven hebben meegemaakt. Persoonlijke groei betekent vaak dat, mochten we proberen die glanzende momenten van vroeger exact zo te herhalen, ze ons waarschijnlijk niet dezelfde voldoening zullen geven als weleer. Exacte herhalingen blijven zelden plezieren, tenzij we compleet in harmonie zijn met onze doelen, en ook zelf niet veranderen.

We moeten ons de glanzende parels van onze toekomst dan ook voorstellen als een verdere ontwikkeling van die uit het verleden: variaties die de essentie behouden, maar verder zijn aangepast aan de omstandigheden van nu en de persoon die we door de jaren heen geworden zijn.

---

Eén manier om onze volgende parels te ontdekken is gebruik te maken van het ‘innovatie trifecta’ dat deel uitmaakt van de ‘Design Thinking’ aanpak gespioneerd door IDEO in het begin van deze eeuw. We zijn tenslotte bezig ons toekomstige verhaal te ontwerpen, dus waarom zouden we geen gebruik maken van een veelgeprezen ontwerpmethode?

De innovatie trifecta (hieronder) stelt drie vragen die ontwerpers moeten stellen om te bepalen of een nieuw idee de moeite waard is om mee verder te gaan:

1. Wenselijkheid: hebben mensen dit werkelijk nodig en willen ze dit echt hebben?
2. Haalbaarheid: hebben we de vaardigheden in huis om dit daadwerkelijk te realiseren?
3. Levensvatbaarheid: is dit idee vol te houden over langere tijd?

We kunnen vergelijkbare vragen gebruiken om meer duidelijkheid te krijgen over het verhaal dat we ontwerpen voor onze toekomst.

1. Wenselijkheid: Hoe graag willen we het pad dat we ons voorstellen? Hoe dicht bij ons gevoel van zingeving en vervulling ligt het?
2. Haalbaarheid: Hebben we in huis wat nodig is om dit waar te maken? Hebben we de juiste vaardigheden, middelen en omstandigheden om er zeker van te zijn dat die volgende parels kunnen laten ontstaan?
3. Levensvatbaarheid: Zal dit pad herhaalbare momenten opleveren waar we op verder kunnen bouwen en waarmee we ons leven kunnen verdiepen, of zal het een eenmalig moment zijn?

Alle drie de vragen zijn essentieel, en het kan zijn dat we een aantal iteraties van de vragen nodig hebben voor we het gevoel krijgen dat we grip krijgen op het soort pad voor de toekomst waar we enthousiast over worden, denken te weten hoe we het kunnen waarmaken, en dat deel uitmaakt van onze persoonlijke groei.

---

Wenselijkheid

Ik houd ervan op het toneel te staan en te praten met een geïnteresseerd en waarderend publiek. Ik heb veel van zulke parels mogen meemaken in het verleden. Het zou dan ook verleidelijk zijn om dat gewoon te blijven herhalen. In plaats daarvan heb ik ontslag genomen. Ik besloot mijn pad te veranderen zodat ik aan dit boek kon werken en kon proberen te leven van het runnen van mijn eigen bedrijf.

Waarom deed ik dat eigenlijk? Mijn baan zou me vele momenten op het toneel gegarandeerd hebben. Als ik gewoon dat pad was blijven volgen hoefde ik me geen zorgen te maken om het vinden van inkomen of publiek. Waarom was ik niet tevreden met al het goede dat ik bereikt had?

De voornaamste reden is dat ik veranderd ben sinds ik die baan aannam, nu 10 jaar geleden. Ik heb veel nieuwe dingen geleerd. Ik heb oude vaardigheden aangescherpt en nieuwe vaardigheden verworven. Ik heb ook lang en diep nagedacht over de verschillende problemen waar mijn publiek naar eigen zeggen mee worstelt. I heb heel veel boeken gelezen, met honderden mensen gepraat en mezelf bijgeschoold in de laatste bevindingen en publicaties op het gebied van de menselijke geschiedenis, sociologie, psychologie, gedragswetenschappen, economie, neuro-wetenschappen en filosofie. Dat heeft mijn opvatting over wat werkelijk belangrijk is doen verschuiven. Van het proberen om IT professionals inter-menselijke vaardigheden bij te leren en te helpen technologie een positiever effect op mensen te geven, is mijn aandacht verschoven naar het bevorderen van een mens-vriendelijke wijze van bedrijfsvoering en het bedrijfsleven te helpen een positievere bijdrage te leven aan de maatschappij. Mijn ervaringen van de afgelopen jaren hebben me veel plezier en vervulling gebracht maar – en dat is het voornaamste – ze zorgden er tevens voor dat mijn perspectief veranderde.

Met andere woorden, zelfs al zou ik mijn vorige optredens kunnen blijven herhalen, over dezelfde onderwerpen blijven spreken en hetzelfde publiek blijven trekken, ik zou er niet meer zo van genieten als voorheen. Dat pad heeft zijn doel vervuld – en deed dat goed – maar nu is het tijd voor mij om op zoek te gaan naar de volgende iteratie ervan; de volgende fase in mijn reis als spreker en denker.

De volgende parels in dit specifieke snoer zullen gerelateerd moeten zijn aan onderwerpen die mij meer aan het hart gaan dan waar ik vroeger over sprak. Ik wil dat mijn eigen passie me gaat helpen mijn verhalen en presentaties uit de conventionele comfort-zone te duwen. Ik wil dat mijn publiek momenten ervaart van verrassing en ongemak. Ik wil dat ze dingen horen die ideeën, concepten en kennis tegenspreken waarvan ze dachten dat ze die al wisten en begrepen. Als ik dit goed doe, moet mijn werk mensen even pas op de plaats doen maken om hun huidige denkwijzen te her-ijken. Op z’n minst moet het ertoe leiden dat ze hun eigen ideeën kritisch onderzoeken voor ze besluiten of mijn argumenten overtuigend genoeg zijn om in mee te gaan.

---

De wenselijkheid vraag gaat over hoe we zouden willen dat onze toekomstige parels eruit zullen zien en hoe ze zullen aanvoelen. De volgende stap kijkt naar de haalbaarheid van hoe we ons die parels voorstellen. Hebben we wat er nodig is om ze te laten gebeuren? Zijn ze binnen ons bereik?

---

Haalbaarheid

Ik vind dat ik met redelijke zekerheid kan zeggen dat ik de fundamenten gelegd heb voor dit volgende deel van mijn reis. Ik heb mijn presenteer-vaardigheden bijgeslepen en mijn inhoud verdiept en verbreedt. Om mijn volgende parels te laten glanzen moet ik er wel voor zorgen dat ik nog overtuigender en intrigerender kan zijn. Ik moet nog dieper nadenken over wat ik wil zeggen en hoe. Ik moet nog harder aanduwen tegen de conventionele wijsheid die ons in mijn ogen tegenhoudt. En ik moet manieren vinden om mijn materiaal te presenteren die mijn boodschap nog directer overbrengen.

Er is dus nog werk te doen voor mijn volgende parels zich kunnen manifesteren. Dat is echter geen probleem. Wat belangrijk is is dat ik er vertrouwen in heb dat dat werk niet mijn vermogen om het te voltooien overschrijdt. Ik weet hoe ik er moet komen. Ik heb de tijd en de discipline om er elke dag tenminste een paar uur geconcentreerd aan te werken. Ik heb genoeg ideeën en aanzetten van verhalen om het gevoel te rechtvaardigen dat ik niet een slag in het duister sla.

Ik besef echter ook dat er beperkingen zijn aan waar ik op mik. Ik kan niet compleet afstand nemen van mijn huidige publieke persona. Mensen hebben verwachtingen over mij en over waar ik over zal praten. Ik kan bijvoorbeeld niet ineens gaan praten over internationale handelsverdragen of de complexiteit van het financiële systeem, omdat ik daar nooit eerder over gesproken heb en ook geen autoriteit in ben. Ik kan ook niet ineens volkomen tegengestelde posities innemen over zaken waar ik in het openbaar stelling over ingenomen heb. Dat zou mijn geloofwaardigheid ondermijnen. Daar waar ik echt van gedachten ben veranderd zal ik eerst mijn publiek op dezelfde reis mee moeten nemen die ikzelf heb afgelegd om mijn positie te doen herzien zodat zij kunnen zien waarom mijn opvattingen veranderd zijn. Vanuit het oogpunt van haalbaarheid zal de volgende serie van parels in zekere zin een voortzetting moeten zijn van mijn huidige persona voor ik die geleidelijk kan bijstellen en daarmee mijn standpunten en datgene waar ik over spreek.

Andere beperkingen hebben te maken met de omvang van mijn publiek, nu ik niet langer voor een groot internationaal bedrijf werk. Ik ben uit de machine gestapt die mensen in grote getale binnen bleef brengen. Dus nu moet ik mijn eigen kanalen en connecties vinden. Ik moet ook mijn eigen imago creëren nu ik niet langer kan profiteren van de autoriteit en invloed die bij mijn baan en mijn positie hoorden. Het goede nieuws is dat de afgelopen jaren ertoe hebben bijgedragen dat mijn network enorm is gegroeid, evenals mijn invloed en goed naam. Ik hoef dus niet vanaf nul te beginnen. Toch zal het begin bescheiden zijn. Maar ik ben ervan overtuigd dat ik deze basis snel zal kunnen doen groeien.

---

De haalbaarheid vraag gaat er voornamelijk om er zeker van te zijn dat we realistisch blijven. Het feit dat we iets heel graag willen betekent nog niet dat we er klaar voor zijn om het ook direct waar te maken. We hebben deze reality check nodig, en we moeten eerlijk zijn tegenover onszelf. Maar we ook in onszelf blijven geloven. Het kan goed zijn dat we erachter komen dat we de kennis, vaardigheden of capaciteit missen om direct op ons doel af te gaan. Dat betekent nog niet dat we onze droom op moeten geven. Het betekent wel dat we een stap terug moeten nemen en eerst moeten uitzoeken hoe we het gat kunnen overbruggen zodat we in de toekomst wel kunnen bereiken wat we willen. De vaardigheden aanleren, de gereedschappen verzamelen en voorbereiden en onze stappen oefenen en repeteren voor we de grote sprong wagen zijn allemaal deel van dezelfde reis. Zolang als we kunnen zien wat er nodig is om vooruit te komen hoeven we onze droom niet uit het zicht te verliezen.

De volgende vraag gaat over verwachte levensduur en herhaalbaarheid. Zal de volgende parel een eenmalige gebeurtenis zijn, of het begin van een hele serie? Is het een item dat we van onze bucket list willen wegstrepen, of is het deel van een langere ontwikkeling?

---

Levensvatbaarheid

Deze vraag is niet altijd even makkelijk te beantwoorden. Er moet veel geraden worden over de toekomst, andere mensen, en externe factoren waar we niet veel controle over hebben. Het is ook niet altijd duidelijk hoe belangrijk het begrip ‘levensvatbaarheid’ eigenlijk is voor onze zoektocht naar ons ideale toekomstverhaal. Levensvatbaarheid in de context van de Innovatie Trifecta is vooral een business idee. Bedrijven worden geacht te gaan voor groei en langdurig voortbestaan. Voor bedrijven is een idee dat maar één keer werkt niet iets waar je een toekomststrategie op baseert.

Om levensvatbaarheid relevant te maken voor ons persoonlijke verhaal en het parelsnoer dat we aan het construeren zijn moeten we de definitie iets aanpassen. We kunnen het meer laten gaan over de afweging of de tijd en de moeite die het ons gaat kosten opwegen tegen de duur en intensiteit van de vervulling en tevredenheid die we verwachten te krijgen uit die toekomstige parels. Met andere woorden: is het allemaal de moeite waard?

Dat is een erg persoonlijke afweging. Ik vind het moeilijk om daar duidelijke regels of richtlijnen voor te geven. We hebben ieder onze eigen verlangens en angsten. Wat voelt als de Heilige Graal voor sommigen kan compleet oninteressant en oninspirerend zijn voor anderen.

Waar het hier om gaat zijn onze eigen gevoelens en intuïtieve inschatting van de parels die we willen creëren.

Stel die parels voor in hun meest glanzende vorm. Alles pakt precies zo uit als we gehoopt hebben, en misschien zelfs nog beter. Hoe voelt dat? Geeft het ons nieuwe energie; een diep gevoel van prestatie en voldoening; het gevoel een belangrijke mijlpaal in ons leven te hebben bereikt?

Stel nu het werk voor dat we moeten doen om die parels mogelijk te maken. Denk aan de tijd en de moeite die we schatten nodig te hebben. De parels zijn hetzelfde. Maar voelen we nog steeds dezelfde energie en inspiratie? Of plaatst het vooruitzicht van al dat harde werk een domper op onze voldoening en tevredenheid?

Er is geen wiskundige formule om objectief de balans tussen kosten en baten te berekenen van het bereiken van ons volgende moment van volmaakte ‘flow’. We kunnen alleen afgaan op onze intuïtie en de signalen die ons emotionele systeem ons geeft. Als we ons meer geïnspireerd voelen dan beangstigd dan zetten we door. Als twijfels en gevoelens van angst ons enthousiasme verminderen moeten we die signalen niet negeren. We moeten dan eerst nagaan of we onze angsten en onzekerheden ons onnodig laten tegenhouden, of dat ons emotionele systeem ons oprecht waarschuwt dat de parels die we ons hebben voorgesteld wellicht niet opwegen tegen de obstakels die we onderweg gaan tegenkomen.

Als de balans van de levensvatbaarheid vraag negatief uitvalt betekent dat niet dat alles nu voor niets is geweest. We moeten dankbaar zijn dat we dit nu ontdekt hebben, voor we al te veel geïnvesteerd hebben in dit pad. We moeten ook bedenken dat als het om persoonlijke keuzes gaat een ‘ja’ een absolute ‘ja’ moet zijn. Alles dat minder is zou ons op z’n minst moeten doen pauzeren en de keuzes opnieuw onderzoeken. Het negeren van zeurende twijfels, hoe klein ook, is om problemen vragen later in de reis, wanner het veel moeilijker is om van pad te veranderen.

Als we er niet van overtuigd zijn dat we de volgende versie van ons verhaal gevonden hebben keren we terug naar stap 4 van dit proces. We her-onderzoeken onze verzameling parels en hoe we die het beste kunnen samenvatten. We stellen ons opnieuw voor hoe de volgende parels eruit zouden kunnen zien, met weglating van het pad of paden die we nu niet langer als levensvatbaar zien. Het kan zijn dat dit compleet nieuwe ideeën oplevert voor parels die we graag zouden realiseren. Maar het kan ook zijn dat we onze ideeën iets moeten bijstellen om ze levensvatbaar te maken. Wellicht kunne we voor kleinere stappen gaan die sneller en makkelijker zijn te realiseren. We kunnen ons misschien ’tussenparels’ voorstellen die we niet zien als einddoel maar als traptreden naar het verder gelegen doel. Zulke tussenparels kunnen op zichzelf voldoening geven en voldoende inspiratie om door te blijven gaan terwijl we de vaardigheden leren en oefenen die we in de toekomst nodig gaan hebben.

---

Het kan ons een paar iteraties kosten. We moeten misschien een paar keer stoppen en opnieuw beginnen. Op een bepaald moment zullen we echter de parels vinden die we wenselijk, haalbaar en levensvatbaar vinden. Nu is het het moment om een paar keer diep adem te halen en onze gedachten tot rust te brengen. Als we er zeker van zijn de juiste parels gevonden te hebben kunnen we het besluit nemen er voor te gaan. Dit zijn de parels waar we ons op zullen concentreren in de komende maanden of jaren van ons leven – voor zolang als we denken nodig te hebben om ze te bereiken, en zo lang als we voelen dat we deze parels willen blijven manifesteren.

Elk moment in ons leven kan een leermoment zijn, als we het tot ons laten spreken. Als we stoppen om goed te luisteren kunnen we aanwijzingen, inzicht en inspiratie vinden in zelfs de meest gewone gebeurtenissen. Door momenten te vergelijken en te groeperen kunnen we patronen en trends leren zien. Die patronen en trends zijn de dragers van onze verhalen – de verhalen die we creëren om betekenis en zin aan ons leven te geven. Door duidelijker te zien hoe de verhalen die we geleefd hebben resoneren met onze authentieke zelf, kunnen we een begin maken met het voorwaarts projecteren van ons meest authentieke verhaal. In plaats van te wachten tot het volgende hoofdstuk voor ons geschreven wordt, kunnen we zelf de auteur ervan worden, en dan zorgen dat het verhaal ook gebeurt.

Stap 4: De Essentie Vatten

Nu we onze glanzende parels gegroepeerd hebben kunnen we de essentie van wat ze met elkaar gemeen hebben gaan samenvatten. Het idee hier is om niet zozeer de feiten van die momenten te zoeken (zoals de plaats, acties, acteurs en omstandigheden) maar meer de energie, emoties en het belang voor ons, zodat wanneer we de samenvatting teruglezen we ook de gevoelens terug oproepen die we hadden toen we de oorspronkelijke momenten beleefden.

De volgende vragen kunnen helpen on zulke samenvattingen te maken, maar we moeten wel opletten dit niet al te strikt als een formule te gaan zien: het gaat hier om persoonlijke ervaringen, dus moeten we ons vooral vrij voelen ze samen te vatten op de manier die voor ons het meest krachtig en betekenisvol aanvoelt. Daarbij zijn onderstaande vragen vooral een steuntje in de rug om mee te beginnen.

Kijkend naar de groep parels die we willen samenvatten:

• Hebben ze eenzelfde (of vergelijkbare) lokatie?
• Bevatten ze dezelfde (of vergelijkbare) handelingen?
• Is er een manier om de omstandigheden te karakteriseren?
• Is er een manier om de uitkomst te karakteriseren?
• Hoe deden ze ons voelen?
• Waarom deden ze ons zo voelen?
• Wat kunnen we weglaten zonder de essentie te verliezen van wat deze momenten zo speciaal maken?
  

---

In de afgelopen 35 jaar heb ik vele gelegenheden gehad om op het toneel te staan, alleen of met andere mensen, voor publiek dat liep van een paar mensen tot een paar duizend. De parels in deze groep zijn die momenten waarop het alleen ikzelf en mijn publiek betreft. Ik ga een lied zingen of een monoloog houden. Nog voor ik begin voel ik al dat er iets bijzonders gaat gebeuren. Ik sta op het toneel, kijk rond, en voel de verwachtingen van de mensen in het publiek. Ik ben een beetje nerveus, maar op een goede manier, die me energie geeft, mijn zintuigen aanscherpt en mijn concentratie verhoogt. Zodra ik begin te spreken of zingen voel ik me verbonden met het publiek: ik communiceren met hen, ik sta niet alleen te zenden. Ik voel dat ik het publiek met me meeneem op een avontuur, een verkenning van ofwel het verhaal dat ik vertel ofwel de emoties waar ik over zing. Als ik praat speel ik met het tempo en volume van mijn stem. Ik pauzeer soms om rond te kijken en oogcontact te maken. Dan weer ga ik sneller om enthousiasme en energie uit te stralen. Ik voel hoe het publiek met me mee komt, alsof ik direct toegang heb over hun emoties en hun energie.

De beste van deze momenten eindigen op een natuurlijke en bevredigende manier. Het lied of het verhaal eindigt met een gevoel van compleetheid en afsluiting, alsof er geen beter moment is om te stoppen dan precies op dit moment, en er geen betere manier is op te eindigen dan met precies deze laatste woorden. Met liedjes is de timing natuurlijk ook afhankelijk van de muziek, maar met monologen is de timing in mijn eigen handen. Vooral met presentaties beheers ik de flow volledig. Ook als er slides zijn die een vastgestelde volgorde en structuur afdwingen heb ik geleerd mijn eigen verhaal te vertellen. Door de slides zo minimaal mogelijk te maken heb ik de vrijheid om te improviseren, dingen over te slaan of toe te voegen, anecdotes te vertellen, voorbeelden aan te halen, en zelfs hele nieuwe ideeën te opperen als me die op dat moment binnenvallen. In de beste parels, zelfs ik het gevoel heb dat ik compleet sta te improviseren en gewoon zeg wat me voor de geest komt, is er een sterk gevoel van samenhang en ritme, alsof er ergens toch een script is dat ik volg. Het verhaal komt tot een natuurlijke afronding op precies het juiste moment, gewoonlijk een paar minuten voor de afgesproken eindtijd van mijn optreden, zodat er tijd is voor het publiek na te denken over wat ik heb gezegd en een paar vragen te stellen voor we de zaal moeten verlaten.

---

Het is niet zo moeilijk om vast te stellen dat de parels in deze groep een aantal dingen met elkaar gemeen hebben:

• De lokatie is een toneel of iets dat als een toneel dienst doe, zoals voor een klaslokaal staan, achter een katheder in een universiteitszaal, of een tijdelijk podium in een of andere zaal tijdens een conferentie. Soms is het ook een echt theater, al heb ik dat niet zo heel vaak meegemaakt.
• De handeling is dat ik solo praat (of zing) voor een publiek met meerder mensen. Het is een geplande voorstelling; ik ben gevraagd om op te treden en het publiek heeft enige voorkennis en verwachtingen over waar ik over zal praten of wat ik zal zingen.
• De omstandigheden zijn gekenmerkt door positieve verwachtingen: ik verwacht dat het publiek geïnteresseerd zal zijn in wat ik ga doen, en zij verwachten dat mijn optreden relevant, interessant, educatief en onderhoudend zal zijn. Er zijn duidelijke afspraken over het onderwerp en de wijze van presenteren, en er is een vooraf bepaalde tijd om het geheel in uit te voeren. Ik verwacht niet om de aandacht van het publiek te hoeven vechten, of er met anderen om te concurreren. Ze zijn aanwezig omdat ze al geïnteresseerd zijn in wat ik zal gaan zeggen of doen. Natuurlijk kan een slecht optreden van mij hun aandacht doen verdwijnen, maar voordat we beginnen zitten ze klaar met de bereidheid om naar mij te luisteren.
• De uitkomst van deze parels is een gevoel van iets gepresteerd te hebben, een geluksgevoel dat soms grens aan euforie, een diep gevoel van dankbaarheid jegens het publiek dat met mij heeft meegeleefd, en een gevoel dat ik iets heb mogen betekenen – al is het maar een klein beetje – voor de wereld en mijn medemensen. Voorzover ik dat kan vaststellen is de uitkomst voor mijn publiek gevoelens van motivatie en inspiratie, een gevoel iets nuttig geleerd te hebben voor hun persoonlijke of professionele ontwikkeling, en een gevoel dat ze hun tijd op een aangename, zinnige en productieve wijze hebben doorgebracht.
• Wat er precies leidt tot deze gevoelens in mijzelf en in mijn publiek is moeilijk in detail te analyseren. Ik denk dat waar het vooral op neerkomt is dat deze momenten me een unieke combinatie geven van verschillende soorten van voldoening, die allemaal voor mij van belang zijn en voor wat ik als mijn missie in dit leven zie:
  
  • Ze geven me een gevoel van iets gepresteerd te hebben: van iets moeilijks en uitdagends dankzij oefening en voorbereiding tot een goed einde gebracht te hebben;
  • Ze geven me een gevoel van verbinding: van reiken naar en aanraken van de hoofden en harten van andere mensen, al is het maar voor de duur van de voorstelling;
  • Ze geven me een gevoel van behulpzaam zijn en ondersteunen: van het brengen van nuttige en praktische informatie en advies dat – zouden ze ervoor kiezen ermee aan het werk te gaan – een positief effect op hun leven en werk kan hebben;
  • Ze geven me een gevoel van gewaardeerd en gerespecteerd te worden: van mensen die bewust en geheel vrijwillig mijn inzichten en advies opzoeken, in plaats van dat ik ze achterna moet rennen en ze smeken om hun aandacht.
• In hun meest abstracte vorm zijn deze parels allemaal voorbeelden van hoe ik communiceer met groepen van mensen, ze vermaak mijn verhalen, onderwijs met mijn informatie en inzichten, en ze motiveer om zichzelf te verbeteren met behulp van mijn tips en adviezen.
  

Wat deze groep parels mij lijkt te zeggen is dat het voor mij belangrijk is om op het toneel te staan. Maar niet zomaar op een toneel: de meeste voldoening kreeg ik op die momenten dat ik mijn publiek echt kon raken, ze iets moois kon laten voelen met zowel mijn inhoud als mijn wijze van presenteren. Het gaat me er ook niet alleen om ze te vermaken: er moet ook iets van motivatie en educatie in het optreden zitten, om me het gevoel te geven dat het echt de moeite waard is. Ik weet dat het onderzoeken van hoe de wereld werkt en dat steeds beter begrijpen erg belangrijk voor me is. Klaarblijkelijk is het helpen van andere mensen met de resultaten van die onderzoeken minstens zo belangrijk. En dat heeft weer te maken met mijn eigen behoefte om mezelf nuttig te maken, en mijn nog diepere wens om te helpen het (vaak onnodige) lijden in de wereld te verminderen.

We leven onze levens van moment tot moment, en elk moment voegt een ervaring toe aan ons persoonlijke verhaal. Elk moment is een potentieel leermoment, als we maar de tijd zouden nemen om uit te vinden wat het ons probeerde te vertellen. De kunst van het leven van een zelf-sturend, zelf-schrijvend leven is meer dan het leven ten volle te leven – dat is slechts bezig zijn. De ware kunst is om van tijd tot tijd stil te staan om elke ervaring af te wegen tegen de wijsheid en aanwijzingen van onze authentieke kern. Als het resoneert met onze kern streven we naar meer van zulke ervaringen. Als het verkeerd voelt, leeg, of niet echt wat we zouden moeten doen streven we ernaar dit in de toekomst te vermijden. En dan stellen we onze richting en snelheid bij, en proberen het opnieuw, elke keer een beetje beter op koers en een beetje meer trouw aan de reis die we geacht werden af te leggen toen we op Aarde arriveerden.

Stap 2: Onze Momenten van ‘Flow’ Vinden

Als we onze verzameling van glanzende parels bekijken, die we hebben gescheiden van de donkere, matte balletjes, wordt het duidelijk dat hoewel al die parels heldere en glanzende momenten uit ons verleden zijn ze niet noodzakelijk allemaal dezelfde aard hebben. Ze zullen misschien zelfs, op het eerste gezicht, eruitzien als aparte, individuele gebeurtenissen, met niet veel overeenkomsten. Sommigen zijn gewoon gelukkige herinneringen aan iets dat we zagen of bijwoonden, anderen zijn misschien momenten die we samen met onze geliefden doorbrachten. Maar waar wij naar op zoek zijn om ons verhaal mee op te bouwen is één specifieke soort parel: die helder stralende momenten dat we actief iets aan het doen waren op een manier dat we er volledig in opgingen, min of meer in de ‘flow’ waren, en die we associeren met een gevoel van vervulling en van op het juiste moment of de juiste plaats met het juiste bezig te zijn. We noemen die momenten ‘actieve momenten van flow’ omdat het die momenten zijn waarop onze acties het dichtste overeenkwamen met wat ons emotionele systeem als de optimale toestand ervoer. Dit suggereert dat het juist die momenten waren waarin we iets deden dat nauw aansluit by ons temperament, onze persoonlijke voorkeuren, en – wellicht het belangrijkste – ons intuïtieve gevoel van doelgerichtheid en vervulling.

---

Ik vond het altijd fijn om naar school te gaan. Er was gewoon zoveel te leren daar, zoveel uit te vinden over die mysterieuze wereld die zou liggen voorbij de straten van de plaats waar ik opgroeide. Mijn vroegste herinneringen aan momenten van ‘flow’ zijn het schrijven van opstellen in de klas, of het oplossen van een opgegeven probleem. Als ik eenmaal aan het werk was was het alsof de tijd ophield te bestaan. Het enige dat bestond was het onderwerp of de opdracht en ik die het aan het onderzoeken was, de raadsels ervan ontwarrend en zoekend naar de juiste woorden om de antwoorden in weer te geven. Niet zelden, als het werk gedaan was, las ik terug wat ik geschreven had en was verbaasd over het resultaat. Ik kon me niet herinneren dat ik dat geschreven had, en kon soms nauwelijks geloven dat ik degene was die dat op papier gezet had. Ik vroeg me vaak af waar die woorden werkelijk vandaan kwamen; ze voelden zoveel beter dan waar ik mezelf toe in staat achtte.

In mijn sportieve jaren speelde ik hockey. We speelden voornamelijk recreatief, voor de lol van het spelen en de sociale activiteiten daaromheen, niet echt om het winnen. Ik was een matig speler en een iets beter dan gemiddelde keeper, maar mijn prestaties waren nooit echt consistent. Vaak, vooral als het spel traag verliep, gingen mijn gedachten aan de wandel en werd ik zo afgeleid door gedachten en ideeën dat ik nauwelijks nog meedeed aan de wedstrijd. Maar soms liep het anders. Ik vond het heerlijk om keeper te zijn tijdens toernooien, bijvoorbeeld, wanneer we tegen teams speelden die veel beter waren dan ons. Ik had het dan zo druk met het verdedigen van het doel dat ik geen tijd meer had om na te denken over wat ik aan het doen was. Zodra mijn gedachten verdwenen leek mijn lijf de controle over te nemen. En, zoals ik ontdekte, mijn lijf was een veel betere keeper dan mijn hoofd ooit zou zijn. Ik heb helaas nooit uitgevonden hoe ik die specifieke toestand van ‘flow’ bewust aan kon zetten. Ik zou wellicht nog een hele goeie keeper hebben kunnen worden.

---

Stap 3: Onze Parels Sorteren

Nu we de actieve momenten van ‘flow’ hebben gescheiden van de rest van onze parels, kunnen we gaan kijken of we die actieve momenten aan elkaar kunnen relateren. Wellicht zijn ze verbonden door plaats of situatie, de actie waar we in opgingen, of het soort voldoening dat ze ons gaven. Het kan enige reflectie en doordenken kosten voor we een bevredigende groepering kunnen vinden. En we moeten ons ook niet teveel zorgen maken of we het wel 100% correct doen. Deze oefening is tevens een goede gelegenheid om te leren onze intuïtie te vertrouwen en te luisteren naar wat onze gevoelens ons te zeggen hebben, in plaats van alleen ons verstand te willen gebruiken. Dus mochten we er niet uitkomen, gewoon ontspannen, diep ademhalen, en vervolgens een groepering proberen geheel op het gevoel. Dat is voor onze doeleinden meer dan voldoende.

---

Toen ik begon met het groeperen van mijn parels zag ik in eerste instantie geen enkel verband tussen mijn school-momenten en die op het hockeyveld. Ze leken niets met elkaar gemeen te hebben. De schoolmomenten waren puur mentaal, er kwam geen fysieke actie aan te pas, en ze gingen niet om winnen of verliezen, maar uitsluitend om de vreugde van het oplossen van problemen en de antwoorden onder woorden brengen. De hockey momenten waren bijna het tegenovergestelde. Het was fysiek, het doel was de wedstrijd te winnen (of in mijn geval te zorgen dat de tegenstanders niet konden winnen), het was non-verbaal, en vaak te snel om zelfs maar na te kunnen denken. Bij nader inzien echter, vond ik toch overeenkomsten. Overeenkomsten die later belangrijke wegwijzers bleken te zijn voor mijn persoonlijke groei en de richting die mijn persoonlijke verhaal zou nemen.

Zowel op school als op het veld waren de ‘triggers’ – de omstandigheden die me hielpen in de ‘flow’ te komen – vergelijkbaar. Beiden betroffen tijdsdruk: op school was er maar beperkte tijd om resultaten te produceren, op het veld werd de beschikbare tijd bepaald door de snelheid van de tegenstander en de bal die op me afkwamen. Beiden stelden me voor een direct probleem dat op dat moment moest worden aangepakt en opgelost. Op school, als de taak te vaag was of het probleem niet moeilijk genoeg, deed ik dan wel het werk maar had niet dat gevoel van ‘flow’. Op het veld was het hetzelfde. Hoe hoger de druk, hoe intenser de actie, hoe makkelijker het voor me was om in de zone te komen en daar te blijven. Blijkbaar hielp de juiste soort druk me te concentreren op het doen in plaats van het denken. Een andere overeenkomst was dat ik beide activiteiten nooit deed voor de punten of de glorie, maar gewoon omdat ik genoot van het gevoel dat ik kreeg als het goed ging. Zowel op school als op het veld was de vreugde van het vinden van een antwoord of oplossing veel bevredigender dan het krijgen van een 10 of het winnen van de wedstrijd.

En dus, verrassend genoeg, hadden deze ogenschijnlijk zo verschillende momenten feitelijk zeer veel overeenkomsten, op een zeer specifieke manier. Die overeenkomsten vertelden me veel over mezelf en over sommige keuzes die ik in mijn leven maakte.

– wordt vervolgd –

Zou het niet geweldig zijn als we ons volledige potentieel waar konden maken en de persoon worden waarvan we diep van binnen weten dat we zo geweest hadden kunnen zijn? Als we maar niet gevormd en gekneed waren geweest door zoveel externe stemmen die ons vertelden wat we moesten en konden doen, wat we vooral niet mochten doen, wat we moesten vrezen en waaraan we moesten gehoorzamen. Als we maar in staat geweest zouden zijn om die onschuldige nieuwsgierigheid en verbeelding van onze vroege kindertijd vast te houden, toen alles nog een avontuur was en nieuw, en leren net zo natuurlijk was als ademhalen. Als we maar ons eigen verhaal hadden kunnen maken, in plaats van een verhaal te leven dat is opgebouwd uit duizenden geleende stukjes. Het Maken van een Parelsnoer is een manier om onze weg terug te vinden naar dat oorspronkelijke verhaal – het verhaal dat we nooit af hebben kunnen maken maar wat we nog steeds, diep van binnen, zo graag zouden leven.

De Herkomst van Deze Aanpak

De ideeën achter de ‘parelsnoer’ aanpak werden mij aangeleerd door mijn overleden echtgenote Michal. Zij was een buitengewoon persoon, genezer, psycholoog en wijze vrouw. Haar levenswerk was mensen helpen hun volle potentieel waar te maken. Zij geloofde dat de meeste mensen vast blijven zitten in een verhaal dat niet het hunne is, maar een samenraapsel van alles dat we overnemen van andere mensen in de tijd dat we opgroeien tot volwassenen: angsten, zorgen, hoop, verwachtingen, overtuigingen, aannames … Al deze ‘geleende’ stukjes verhaal stapelen zich op tot ze ons eigen authentieke verhaal bedekken – het verhaal dat we voor onszelf gekozen zouden hebben als we niet het contact waren kwijtgeraakt met datgene wat we eigenlijk bedoeld waren te worden.

Michal’s werk draaide om twee centrale processen die mensen moesten doorlopen om hun eigen verhaal terug te vinden. Een daarvan is het proces van het ‘afpellen’ van de lagen van de ons opgelegde verhalen – het afwerpen van de emotionele en mentale baggage die anderen ons op de schouders legden maar die we niet meer willen dragen. Hoe meer van dit materiaal we los kunnen laten, hoe meer we in staat zijn af te stemmen op ons werkelijke wezen – onze authentieke kern – die kleine stem van binnen dat nog de onschuld bevat en de belofte waarmee we deze wereld binnenkwamen. Ik zal later in deze serie nog over dit proces schrijven, onder de kop Emotionele en Spirituele Intelligentie.

Het tweede proces is het werk van het construeren van ons gewenste verhaal – het verhaal dat wij willen leven. Dat is een verhaal over waar wij van houden, wat we graag doen, wat ons in de ‘flow’ brengt en wat ons een gevoel geeft van zingeving en vervulling. Het is een proces van het vinden van fragmenten van dat verhaal in ons verleden – momenten dat we het bijna leefden, of voelden dat we er dichtbij kwamen – om die momenten vervolgens to gebruiken om het onderliggende verhaal terug te vinden en door te trekken naar de toekomst. Dat proces met 7 stappen is het onderwerp van deze en de volgende afleveringen van deze serie.

Michal’s lessen hebben een enorme invloed gehad op mijn leven. Vanaf het moment dat ik haar ontmoette, gedurende de tijd dat ik met haar getrouwd was, en in de jaren na haar overlijden, heb ik steeds haar dubbele aanpak om mijn eigen potentieel te vinden gevolgd, en geprobeerd daarnaar te leven zoveel ik kon. Het heeft me tot vreemde en wonderbaarlijke ontdekkingen en avonturen geleid. Het bracht me naar de andere kant van de wereld, van Nederland naar Australië. Het hielp me een boel overtollige bagage af te werpen. Het hielp me in te zien dat het meeste dat ik tegenwoordig doe en beoefen ik eigenlijk altijd al had willen doen, maar dat ik dat verlangen verborgen hield onder lagen van aangeleerde verhalen die me deden geloven dat het beter was mijn dromen op te geven. Terwijl ik meer van mezelf ontdekte, mijn passie en zingeving, probeerde ik een hele reeks beroepen, van bijzonder technisch – het ontwerpen van IT systemen – tot bijzonder menselijk – mensen onderwijzen in het verbeteren van hun persoonlijke en inter-persoonlijke vaardigheden. Ik ben een leraar geweest, onderzoeker, software ontwikkelaar, consultant, manager, trainer/coach en spreker. Tegelijkertijd was ik ook een vader, echtgenoot, vriend en zelfs – niet met opzet, maar gewoon omdat het leven nooit zonder conflicten is – van tijd tot tijd een tegenstander.

Terugkijkend kan ik zien hoe al die verschillende ervaringen deel uitmaakten van het ontdekken van wat mijn ware pad zou moeten zijn. Elke ervaring was tegelijkertijd ook een experiment: een test om te zien hoe die specifieke situatie aan zou voelen, wat het me zou opleveren of zou kosten, en wat het me zou leren over mezelf. Op die manier bekeken was geen van die ervaringen ooit een mislukking of een tijdverspilling. Ze waren allemaal een noodzakelijk deel van het leerproces. Zelfs (of moet ik zeggen: vooral) de banen waar ik een hekel aan had, de mensen waar ik mee botste en de plaatsen waar ik niet kon aarden gaven me inzicht in mijn eigen authentieke kern en hielpen me zo mijn toekomstig pad aan te scherpen.

Ik zou zo graag zien dat iedereen het leven op deze manier kon aanschouwen. Als een avontuur waarin iedere nieuwe ervaring een leermoment is. Een avontuur waarin we tegelijkertijd de hoofdpersoon en de schrijver kunnen zijn. Een reis die zowel het pad zelf is als de manier om een beter pad te vinden. Dat is de essentie van het parelsnoer.

En dus is het nu tijd om de stappen van dit proces uit te leggen.

Stap 1: Het verzamelen van de parels

Ga comfortabel zitten, ontspan, sluit de ogen en haal een paar keer diep adem.

Stel ons leven voor als een verzameling van ervaringen die zich uitstrekken vanaf het heden terug tot aan onze allereerste herinneringen. Elke herinnering is een kleine tijdcapsule met daarin informatie over de plaats, de situatie, wat er precies gebeurde, wat we deden, wat we zeiden, en – en dat is het belangrijkst – hoe we ons op dat moment voelden. Meestal zullen we ontdekken dat voor de meeste van onze herinneringen dat wat we voelden veel beter is vastgelegd dan veel van de feiten daaromheen. Vooral als we een bepaald niveau van emotioneel bewustzijn hebben bereikt (en ik beloof dat daar nog uitgebreid op terug zal komen in toekomstige afleveringen) kan het gevoel van dat moment de sleutel zijn om die herinnering verder te ontsluiten, en daarmee informatie terug te vinden waarvan we dachten dat die voorgoed verloren was gegaan.

---

Ik liep een keer een snoepwinkel binnen en werd onmiddellijk overvallen door een gevoel van angst en misselijkheid, alsof er iets vreselijks stond te gebeuren. Ik wist niet hoe snel ik weer buiten moest komen. Buiten, in de frisse lucht, kalmeerde ik genoeg om me af te vragen wat er in hemelsnaam daarbinnen was gebeurd. Wat was het dat zo’n sterke reactie veroorzaakte? Ik moest het weten dus ik vermande me, haalde een paar keer diep adem om mijn nog steeds enigszins op scherp staande zenuwstelsel tot bedaren te brengen, en stapte terug naar binnen. Met het openen van de deur merkte ik een vreemde geur op, een mengsel van zout en zoet, met een ondertoon van anijs. Als ik me op die geur concentreerde kon ik de paniek van binnen weer aan voelen wakkeren. Maar omdat ik daar nu op bedacht was kon ik het voldoende onder controle houden zodat het me niet compleet kon overweldigen. In plaats van ervoor te vluchten ging ik nu die paniek tegemoet, mezelf concentrerend op de vraag wat nu precies deze geur zo bedreigend voor me maakte. En ineens was daar een scene uit mijn kindertijd – iets dat ik compleet was vergeten, of dacht te zijn vergeten – die vanuit het niets me plotseling haarscherp voor de geest stond.

Ik was 6 of 7 jaar oud en stond op het punt aan mijn amandelen geopereerd te worden – iets dat in die tijd iets te gretig op kinderen werd toegepast, als je het mij vraagt. De verdoving die gebruikt werd was een soort slaapgas, toegediend via een kapje dat over mijn neus en mond gehouden werd. Ik weet nog dat de zuster zei dat het allemaal OK was, en ik me nergens zorgen over hoefde te maken. Ik zou snel in slaap vallen en nergens iets van voelen. En als ik dan weer wakker werd zou alles alweer lang voorbij zijn. Maar wat ik onderging was die vreemde sterke geur die mijn neus en mond met grote snelheid binnendrong. Ik kon voelen hoe het mijn longen binnenstroomde. Tegelijkertijd zag ik vreemde zwarte ronddraaiende figuren, als een soort propellors, naar mij toe snellen alsof ze me elk moment konden versnipperen. Ik voelde mezelf door de stoel heen zakken en steeds sneller naar beneden vallen, de lege ruimte in. Ik probeerde nog me ergens aan vast te klampen maar er was nergens houvast. Terwijl ik viel werd mijn gezichtsveld steeds nauwer, tot er alleen nog een lange, smalle tunnel van licht overbleef, met daarin die zwarte vormen die me nog steeds probeerden in te halen. Vlak voordat ik het bewustzijn verloor – en ik herinner me dat nog goed – werd het me ineens duidelijk dat ik op het punt stond dood te gaan en dat ik nooit meer wakker zou worden. En toen werd alles zwart…

Toen ik me dit eenmaal herinnerde was het allemaal vrij duidelijk. Niet alleen leek die geur in de snoepwinkel precies op hoe dat slaapgas had geroken, maar de lange donkere winkel moet ook een herinnering aan die tunnel hebben losgemaakt waar ik inviel vlak voor ik het bewustzijn verloor. Wat me fascineerde was hoe de geur niet alleen het gevoel had opgeroepen van dat moment, maar daarmee tevens een tot dan toe compleet vergeten traumatische ervaring uit mijn jeugd in alle details terug tot leven had gebracht. En niet alleen dat moment zelf, maar ook wat eraan vooraf ging en de nogal pijnlijke en traumatische herstelperiode die erop volgde. Het was alsof die geur de sleutel was tot een brandkast die ik zorgvuldig had afgesloten en verborgen.

Het terugvinden van die herinneringen was op zich interessant. Maar nog veel interessanter was wat ik kon leren van het bestuderen ervan. Het verklaarde bijvoorbeeld waarom ik mensen in witte laboratorium jassen maar moeilijk te vertrouwen vind. Of waarom ik zo’n hekel heb aan die lange, duistere gangen in zoveel kantoorgebouwen. Het herbeleven van die momenten, maar dan met het perspectief van een volwassene, leerde me veel over mezelf en heeft me geholpen een aantal lang gekoesterde overtuigingen en aannames bij te stellen over mezelf en mijn plaats in deze wereld.

---

Aanschouw die verzameling van herinnerde ervaringen en stel ze voor als kleine balletjes, niet veel groter dan een kraal. In die verzameling zullen sommige balletjes donker zijn, of dof, maar er zullen er ook zijn die stralen en schitteren, als glanzende parels. De doffe, donkere balletjes zijn herinneringen aan negatieve of saaie momenten, ervaringen waarin we niet geïnspireerd waren of betrokken, en misschien wel leden onder stress, angst of pijn. Als we die doffe en donkere momenten negeren kunnen we de stralende momenten gaan verzamelen; dat zijn onze beste ervaringen: de momenten dat we vol energie waren, in de ‘flow’, geïnspireerd en gelukkig. Sommige zullen klein zijn, en bijna vergeten, anderen juist weer groot en stralend als nieuw. Dat doet er op dit moment niet toe. Wat ertoe doet is dat we de stralende, glanzende parels gaan scheiden van de doffe, donkere kralen, zodat we ze verder kunnen bekijken en onderzoeken.

– wordt vervolgd –

Deel 3: Het Gevaar van het Kiezen

Wanneer we de macht van het kiezen uitoefenen veranderen we van passieve objecten die aan de krachten van de buitenwereld zijn overgeleverd in actieve doeners die die krachten minstens zoveel vormgeven als dat ze erdoor vormgegeven worden. Bewust kiezen kan ons een gevoel geven van macht en controle maar het kan ook beangstigend zijn. In de complexe, onvoorspelbare en steeds veranderende wereld waar wij in leven is het makkelijk overweldigd te worden door het grote aantal keuzes die we moeten maken en de onmogelijkheid om die keuzes allemaal juist te laten zijn.

Het lijkt wel dat hoe meer bewust we zijn en bewust elke interactie met de wereld overdenken, hoe meer onze keuzes toenemen. Zelfs de simpelste dingen, zoals wat te eten voor ontbijt en wanneer ’s avonds naar bed te gaan, kunnen, als we niet oppassen, een bron worden van eindeloos wikken en wegen. Rationeel gezien zijn er maar weinig keuzes met maar één juiste optie. In de meeste gevallen maakt het aantal variabelen dat iedere keuze beïnvloedt al snel een gedetailleerde vergelijking tussen de beschikbare keuzes onmogelijk. Zelfs als we alle keuzes naast elkaar konden leggen en minutieus vergelijken ontdekken we hoogstwaarschijnlijk dat de voors en tegens elkaar neutraliseren, en dat elke keuze een eigen mix van plussen en minnen heeft, maar er geen één duidelijk uitspringt als de enig juiste keuze.

Tegelijkertijd, terwijl we overweldigd worden door het pure volume van triviale keuzes, kan het ook lijken alsof we helemaal geen echte keuzes hebben waar het de belangrijke zaken in ons leven betreft. We kunnen onze genen niet veranderen, onze familie en afstemming niet kiezen, noch ons geboorteland, de tijd waarin we leven, de systemen waar we ons aan moeten aanpassen als we in deze maatschappij willen meedoen, de wetten van de mens en de natuur…. zoveel externe factoren lijken ons te bepalen en te beperken that we zouden kunnen concluderen dat we alleen maar iets te kiezen hebben waar het er het minst toe doet. Een groeiend bewustzijn van onze verwachtingen en toenemende helderheid van ons eigen verhaal kan ertoe leiden dat we ons verloren voelen tussen teveel kleine dingen hebben om tussen te kiezen en te weinig macht hebben om een ander pad te gaan dan wat het lot voor ons in gedachte heeft. We zouden ons kunnen gaan voelen als gevangenen op weg naar onze executie, niet in staat het onvermijdelijke einde te veranderen, maar ons al die tijd bezorgd afvragend of we wel de juiste schoenen dragen voor de gelegenheid.

Zelfs als we erin slagen om veilig tussen de rots van de machteloosheid en de klif van het overweldigd zijn met keuzes te navigeren, en erin slagen de keuzes te vinden die er echt toe doen en duidelijk genoeg zijn om te maken, worden we nog steeds geconfronteerd met wellicht de donkerste schaduwzijde van het kiezen: de last van de verantwoordelijkheid. Wanneer wij bewuste keuzes maken nemen we daarmee verantwoordelijkheid voor de uitkomst en de consequenties, zelfs als sommige van die consequenties onbedoeld zijn of onverwacht. Wanneer, door te kiezen, we iets veranderen, hoe klein ook, aan de loop van de geschiedenis, dan is die verandering ons werk en kunnen we niet doen alsof wij onschuldig zijn aan het veroorzaken daarvan. Wij maakten die keuze; wij moeten leven met de gevolgen. Die last van de verantwoordelijkheid is niet iets om luchtig over te doen en het kan een behoorlijk obstakel worden op onze weg naar ons best mogelijke leven en het bewust volgen van een pad dat we zelf ontworpen hebben.

Gevangen tussen machteloosheid en een onvermogen te kiezen, en bezwaard met verantwoordelijkheidsgevoel, vragen we ons wellicht af of het leven van een bewust en doelgericht leven wel zo’n goed idee is. Misschien zijn de simpele zielen die zonder te denken de regels en voorschriften van hun lot volgen beter af dan wij, in onze intellectuele worsteling? Misschien is het beter de grote keuzes door anderen te laten maken, de kleine keuze te maken zonder er lang over na te denken, en door het leven te gaan zonder verantwoordelijkheid, in de geruststellende gedachte dat we toch te klein zijn om er veel toe te doen.

Of misschien toch niet. Tenslotte is niet kiezen net zo goed een keuze die we zelf maken. We kunnen niet echt onze verantwoordelijkheid ontlopen door stil te zitten en de dingen hun beloop te laten. Als er dan toch slechte dingen gebeuren, dingen die we hadden kunnen voorkomen als we in actie gekomen waren, dan zijn die slechte dingen op z’n minst gedeeltelijk ook onze schuld. Inactief blijven vrijwaard ons niet van die last, en behoedt ons evenmin voor het maken van verkeerde keuzes, omdat niet handelen zelf die verkeerde keuze kan zijn.

Laten we daarom accepteren dat het moeten kiezen deel uitmaakt van het menselijk bestaan. Laten we ook accepteren dat we niet moeten verwachten ooit de perfecte keuzes te kunnen maken. Er is geen plaats voor perfectie in een rommelige onvolmaakte wereld. Elke keuze is steeds op z’n best een benadering van het ideaal dat slechts bestaat in onze verbeelding. De kunst van het kiezen ligt erin elke keuze zo doelbewust en weloverwogen te maken als we kunnen, de resultaten en gevolgen nauwlettend te observeren, en daar van te leren: onze overtuigingen en aannames aan te passen op basis van wat we veroorzaken en veroorzaakt zien worden als we ons pad lopen, zodat onze toekomstige keuzes in toenemende mate overeenstemmen met de reis die we zijn aangegaan.

Om dit hoofdstuk met een positieve noot te eindigen zijn hier 4 dingen die kunnen helpen als we moeite hebben met kiezen:

1. Als we overweldigd worden door het aantal keuzes die we moeten maken: rigoureus prioriteiten stellen.Als we maar één ding konden doen op dit moment, en niets anders, wat zou dat dan zijn? Door iedere keuze te wegen naar de impact die het heeft op ons verhaal en onze reis kunnen we wellicht de keuze vinden die op dit moment het meest relevant is en ons daarop concentreren.
2. Als we het gevoel hebben dat we geen keuzes hebben die er werkelijk toe doen: verruim het perspectief.Als het lijkt alsof de voornaamste obstakels in ons leven onmogelijk door ons te veranderen zijn, kan het zijn dat we simpelweg te dicht op die obstakels staan om ze goed te kunnen inschatten. Een ruimer perspectief – dat ook inhoudt dat we emotioneel afstand nemen – kan helpen om keuzes te maken die wel degelijk een wezenlijk verschil maken, in plaats van vast te komen zitten op aspecten die we niet kunnen forceren of direct veranderen.
3. Als we weten wat we moeten doen, maar het vooruitzicht is de beangstigend, te groot, of ogenschijnlijk te riskant om ons in staat te voelen die keuze aan te gaan: breek het op in kleinere stappen.Onthoudt dat zelfs de langste reis begint met een enkele stap. Door de grote, intimiderende keuzes op te breken in kleinere onderdelen en elke sub-keuze op zich te beschouwen lukt het ons wellicht die eerste stap te vinden die zowel haalbaar als zinnig is en ons helpt verder te gaan.
4. Als we niet zeker zijn dat de keuze die we gaan maken de juiste is: verbeeld de gevolgen.Hoewel we nooit de garantie krijgen dat onze keuzes de juiste zijn kunnen we wel onze onzekerheid verminderen door ons voor te stellen hoe iedere keuze zou kunnen uitpakken door de tijd heen. We kunnen scenarios van de nabije toekomst bedenken en op die manier de consequenties van de keuzes waar we voor staan door denken en concreter maken, om daarmee de waarschijnlijk en de wenselijkheid van die gevolgen in ieder scenario in te schatten.

Deel 2: De Donkere Kant van Verhalen

Verhalen geven richting, intentie en beweging aan onze aspiraties. Een goed verhaal, met onszelf als de held van een heroïsche queeste, helpt ons meer te bereiken, harder te werken, en meer te genieten van wat we onderweg tegenkomen. Maar, net als met verwachtingen, we moeten er wel voor zorgen dat onze verhalen goed zijn afgestemd op de richting die we willen gaan. Inspirerende en opwindende verhalen kunnen ons energie geven en ondersteunen, maar ze kunnen ons ook verleiden en afleiden van onze optimale koers.

Een goed verhaal construeren kost tijd en zelf-reflectie. Het vraagt onderscheidingsvermogen en een kritische geest. In tegenstelling tot wat ons vaak verteld wordt zal de wereld zich niet simpelweg aan ons aanpassen gewoon omdat we blije gedachten denken en ons overgeven aan magisch denken. Er zullen obstakels zijn om te overwinnen en er is hard werk te doen. Sommige dingen kunnen we zelf veranderen, sommige dingen kunnen we indirect beïnvloeden, andere dingen zijn wellicht volledig buiten ons bereik. De beste persoonlijke verhalen balanceren op het scherp van de snede tussen realistisch bereikbaar en onrealistisch begeerbaar. Ze dagen ons uit de grenzen te verleggen van wat we denken aan te kunnen, zonder de werkelijkheid compleet uit het oog te verliezen en slechts fantasieën te worden.

Maar net als onrealistische verwachtingen kunnen over-ambitieuze verhalen een bron van frustratie worden als ze ons voortdurend aanzetten tot het bereiken van het voor ons onbereikbare, of uitkomsten en verbeteringen beloven die nooit werkelijkheid worden. Als we ons onderscheidingsvermogen niet gebruiken eindigen we misschien op de hellingen van Mount Everest zonder uitrusting, vaardigheden en voorbereiding, en zijn voorbestemd teleurgesteld en depressief te worden door het niet halen van de top. Sterker nog, een zeer overtuigend maar ongegrond verhaal kan er toe leiden dat we alle voorzichtigheid overboord gooien en ons in potentieel fatale ondernemingen storten waar we misschien nooit meer bovenop komen.

Dat betekent niet dat we niet groots moeten blijven dromen. Integendeel, alleen stoutmoedige dromen kunnen de beperkende blik op onze huidige situatie doorbreken en ons de energie geven daarbovenuit te stijgen. Maar tussen de droom en de uitvoering moet er een moment van bezinning en overdenking zijn. In die tijd moeten we onze droom tegen het licht van de rede houden en zien waar het ons wellicht voorbij wat we ons zelfs maar kunnen voorstellen te doen drijft, waar we totaal onvoldoende voor zijn voorbereid, de middelen niet hebben, of de natuurwetten compleet negeren. Het allerbelangrijkste is die tijd van bezinning te gebruiken om te zien of en hoe de droom omgezet kan worden in iets dat haalbaar is (of tenminste haalbaar lijkt), in stappen die we onszelf kunnen zien proberen met tenminste een kans op success. Het heeft geen zin op de sterren te mikken als we niet kunnen zien waar we zo’n reis moeten beginnen en ons niet kunnen voorstellen wat de eerste haalbare uitkomst zou kunnen zijn. Ook de langste reis begint met een eerste kleine stap. Het is onze eigen verantwoordelijkheid aan onszelf er zeker van te zijn dat we klaar zijn voor die eerste stap, en tenminste een vaag idee hebben van hoe we daarna verder moeten. Als we die eerste stap zelfs niet een beetje concreet kunnen maken komen we niet alleen nooit bij de sterren uit, we zullen ook de maan nooit bereiken. In plaats daarvan zullen we hoogstwaarschijnlijk hulpeloos neerstorten, of niet eens van de grond komen en vastlopen in misplaatste teleurstelling.

En we moeten ook nooit vergeten dat de heroïsche queeste een ontdekkingsreis is: veel van wat we onderweg gaan tegenkomen is onbekend wanneer we vertrekken. We moeten erop voorbereid zijn onderweg veel te moeten onderzoeken, ontdekken en leren. Een deel van dat leerproces is aanvaarden dat onze vooronderstellingen over de reis en de bestemming drastisch kunnen veranderen als gevolg van wat we onderweg meemaken. Net als verwachtingen moeten ook onze verhalen onderhouden en bijgesteld worden, en – misschien nog wel meer dan verwachtingen – onderworpen worden aan een regelmatige controle op afstemming en bruikbaarheid. Wat we absoluut niet willen is dat we stug gaan vasthouden aan het verhaal waar we mee vertrokken omdat we daar nu eenmaal aan gehecht zijn geraakt.

(Wordt vervolgd)

Verwachtingen, verhalen en keuzes zijn een paar van de superkrachten die we kunnen gebruiken om ons leven richting, doel en betekenis te geven. Maar zoals alle krachten komen ook deze superkrachten met nadelen, risico’s en consequenties waar we ons bewust van moeten zijn voor we ze gebruiken. Geen enkele kracht die de moeite waard is kan uitsluitend voor goede doelen gebruikt worden; alle krachten hebben duistere en ongewenste neven-effecten, vooral als ze zonder onderscheid worden ingezet. Dat betekent niet dat we beter kunnen ophouden ze te ontwikkelen, zeker niet, maar het betekent wel dat we de valkuilen en schaduwkanten moeten leren begrijpen, leren hoe die te vermijden en hoe ze zo vroeg mogelijk te herkennen, zo dat we op tijd in kunnen grijpen.

Krachten gebruiken houdt in dat we opzettelijk de wereld naar onze hand proberen te zetten. De wereld veranderen – al is het maar een beetje – roept weerstand op. De wereld zelf heeft een eigen traagheid: het kost energie om de status quo te overwinnen omdat die status quo vaak de meest stabiele toestand is op dat moment. En als de wereld eenmaal begint te bewegen zullen meer en meer mensen dat opmerken, waardoor hun eigen persoonlijke weerstand opgeroepen wordt. Die mensen vinden waarschijnlijk vaak dat de wereld best OK is en zijn niet automatisch blij met onze pogingen dingen te veranderen.

Een absoluut noodzakelijke stap in onze reis is er voor te zorgen dat we niet onbewust andere mensen schade berokkenen. Hoe meer we onze krachten ontwikkelen, hoe belangrijker zo’n ethische basis-houding wordt. We kunnen niet altijd vermijden andere mensen pijn te doen; de wereld is te groot en te complex om precies alle consequenties van onze acties vooraf te kunnen inzien. Maar zodra we ons bewust worden of zelfs maar vermoeden dat onze acties andere mensen negatief beïnvloeden is het tijd om wat langzamer aan te doen, na te denken, en te overwegen of er geen andere manier is om verder te gaan.

Die ethische houding is ook belangrijk voor ons eigen welzijn, niet alleen om anderen te beschermen. Voor mij is de motivatie voor persoonlijke groei het kunnen creëren van een meer vervullend en bevredigend leven. Voortdurende vervulling en geluk kunnen alleen ontstaan als we ons bekommeren om andere mensen en een positieve bijdrage in hun leven proberen te hebben. Dat is de fundering voor de sociale kant van ons emotionele systeem. Andere mensen benadelen om er zelf beter van te worden geeft misschien even voldoening maar op den duur zal die voldoening afnemen en in iets veel minder positiefs veranderen.

We zijn allemaal deel van het sociale netwerk en ons welzijn is onlosmakelijk verbonden met het welzijn van de groepen waar we bijhoren. We moeten daarom altijd de wijdere context beschouwen op onze persoonlijke queeste. En het zo af en toe gewoon verkeerd doen. Daar is niets mis mee. We kunnen tenslotte niet verwachten altijd die hele context in kaart te hebben of correct te interpreteren. Maar zodra we ons bewust worden van schade of pijn, veroorzaakt door onze acties, moeten we stoppen, nadenken en bijstellen. Dat is hoe we leren en groeien als mens.

Laten we daarom eens kijken naar elk van de krachten waar ik eerder over geschreven heb en onderzoeken hoe we ze veiliger en effectiever zouden kunnen inzetten. Hoewel de schaduwzijdes nooit compleet zullen verdwijnen is bewustzijn meer dan het halve werk. Voorzien van de juiste waarschuwingen en aanwijzingen zijn we dan klaar om op pad te gaan en ons lot in eigen hand te nemen.

De Last van Verwachtingen

Verwachtingen zijn een sterke kracht die bepalen hoe wij met de mensen om ons heen omgaan. Onze instinctieve neiging om aan die verwachtingen te voldoen is sterk en duwt ons in de richting waar anderen ons verwachten te zien. Als die verwachtingen toevallig overeenkomen met onze eigen ideeën en levensdoelen is het absoluut mogelijk om gelukkig en tevreden precies te doen wat er van ons verwacht wordt. Maar als ze niet overeenstemmen worden die verwachtingen, in plaats van ondersteuning, een tegenkracht die ons wegduwt van het leven dat we willen leiden en de doelen die we ons gezet hebben. Niet afgestemde verwachtingen zijn een zware last: een niet aflatende kracht waar we ons voortdurend doorheen moeten worstelen om vooruit te blijven komen.

Het goed afstemmen van die verwachtingen is echter maar een deel van de oplossing. Hoewel goed afgestemde verwachtingen ons enorm kunnen steunen in onze ontwikkeling, kunnen we nog steeds tegen factoren in de echte wereld aanlopen waar we weinig of geen directe invloed over hebben. We kunnen de natuurwetten niet negeren or veranderen, bijvoorbeeld, en zelfs aan de wetten van de maatschappij waarin we leven kunnen we niet zomaar ontsnappen. We hebben dan wellicht het bijna ongelimiteerde vermogen om te leren en te groeien, maar we worden ook geboren met een unieke combinatie van talent en aanleg waardoor het niet persé waar is dat we alles kunnen worden wat we maar willen. Iemand die toon-doof is wordt waarschijnlijk geen muzikaal genie, en een klein, iel persoon is niet bepaald geschikt om een zwaargewicht boxer te worden. Wanneer onze eigen verwachtingen, al dan niet gesteund door anderen, onrealistisch worden of onze daadwerkelijke situatie en ware potentieel negeren kan dat een zware last voor ons zijn en ons veel stress opleveren.

Maar er is hier een diepere les uit te leren; een les die bewustzijn, zelfkennis en een hoeveelheid ‘out-of-the-box’ denken vereist. De eerste les is dat als we ons bewust worden van de last die verwachtingen op ons leggen (die van onszelf of van onze omgeving) en we inzien dat onze stress het gevolg is van de onrealistische aard van die verwachtingen we niet meteen die verwachtingen moeten verwerpen. Het is dan misschien niet mogelijk om precies aan die verwachtingen te voldoen, maar misschien is er een manier om onze ambities anders te vorm te geven. Mogelijk is er een manier om de reis voort te zetten en het uiteindelijke doel voor ogen te houden door onze aannames over en interpretaties van dat doel te veranderen, in plaats van het doel helemaal op te geven. We kunnen misschien geen vogels worden (tenzij de genetica ineens een gigantische sprong vooruit maakt) maar er zijn veel manieren om te leren vliegen. We leren misschien nooit een muziekinstrument te bespelen, maar wellicht kunnen we een hele nieuwe manier van muziek produceren uitvinden. We moeten deze vuistregel onthouden wanneer we de verwachtingen waar we onder lijden onderzoeken: als ze onmogelijk lijken, onrealistisch of vol tegenstrijdigheden moeten we allereerst de aannames onderzoeken die we over die verwachtingen hebben. In de meeste gevallen wordt het grootste deel van onze stress veroorzaakt door de limiterende of tegenstrijdige aannames die we zelf hebben over de vorm waarin we aan onze verwachtingen denken te moeten voldoen, en niet zozeer door de aard van de verwachtingen zelf.

—

Een subtielere, maar niet minder volhardende, schaduwzijde van verwachtingen komt voort uit onze neiging onze situatie te vergelijken met de idealen die in onze verwachtingen besloten liggen. Vrijwel altijd valt die vergelijking in ons nadeel uit. De werkelijkheid is nooit volmaakt en hoe idealistischer de verwachtingen zijn waarmee we onszelf vergelijken, hoe meer ons verstand ons zal vertellen dat we een mislukking zijn omdat we niet eens aan onze eigen verwachtingen kunnen voldoen.

Die teleurstellende vergelijking is een constante bron van lijden en verdriet in de wereld, hoewel het in feite slechts een spelletje is dat ons verstand met ons speelt. Verwachtingen, hoe krachtig ook, zijn niet de werkelijkheid en moeten ook nooit als absoluut gezien worden. Ze zijn een richting, een kracht om ons te helpen dichter bij ons doel te komen. We halen dat doel misschien nooit, maar dat is niet belangrijk. Zolang we dichterbij blijven komen zijn we op de goede weg, en daar gaat het feitelijk om: de reis is belangrijker dan het arriveren. Onze verwachtingen gebruiken om ons vooruit te helpen komen zonder dat we ons er gek door laten maken vereist dat we een mentaal evenwicht vinden tussen ons onverzettelijk vasthouden aan het nastreven van onze idealen en tegelijkertijd ons emotioneel distantiëren van het daadwerkelijk bereiken daarvan. Het is niet dat we onze doelen niet willen bereiken, verre van, maar dat we vrede hebben met het idee ze net niet te halen, zolang we maar de voldoening voelen van er dichterbij te komen en ons meer en meer in harmonie te voelen met ons ideale verhaal en de reis daarnaartoe.

—

Tot slot is het belangrijk te onthouden dat verwachtingen, net als het leven, niet statisch zijn. Ze evolueren door de tijd heen door een combinatie van wat we zelf doen – onze woorden en daden – en hoe anderen daar weer op reageren, in de vorm van roddels, nieuwe verhalen en interpretaties. Elke keer dat wij ons begeven in de sociale ruimtes waar we deel van zijn worden bestaande verwachtingen getest en bijgesteld.

Verwachtingen moeten we daarom voortdurend onderhouden. Om op koers te blijven moeten we zorgen dat de verwachtingen die ons voortdrijven nog steeds overeenkomen met onze gewenste reis en bestemming. Als dat niet meer het geval is moeten we in actie komen om dat te corrigeren. Dit betekent dat we voortdurend moeten blijven observeren hoe anderen met ons omgaan en hoe wijzelf daarop reageren, om op die manier een goed idee te hebben van wat er werkelijk van ons verwacht wordt. En dan moeten we die informatie gebruiken om de verwachtingen die anderen van ons hebben bij te stellen om ongewenste veranderingen zo vroeg mogelijk te minimaliseren, voordat ze al te diep genesteld zijn in het bewustzijn van de mensen om ons heen.

Net als ons streven om het gat tussen onze verwachtingen en de werkelijkheid zo klein mogelijk te maken, is ook het afstemmen van wat anderen van ons verwachten een spel zonder einde. En net als het feit dat het niet kunnen bereiken van perfectie ons niet moet tegenhouden ernaar te blijven streven, zo moet ook het feit dat we onmogelijk alle verwachtingen die anderen over ons hebben in ons voordeel kunnen ombuigen ons er niet van laten weerhouden toch constant te blijven werken aan een betere afstemming daarvan. Laten we dit deel van het proces zien als een dans die we aangaan met de mensen in onze sociale cirkels: een dans op muziek die we gezamenlijk maken, met stappen en bewegingen die we samen uitvinden terwijl we aan het dansen zijn. Onderdeel van onze sociale natuur is onze vaardigheid ons met elkaar te synchroniseren door samen sociale activiteiten te ondernemen. Het afstemmen van collectieve verwachtingen maakt hiervan op subtiele wijze gebruik. Op dezelfde manier dat we van het dansen kunnen genieten om het dansen zelf, kunnen we het onderhouden van verwachtingen leren waarderen als een activiteit die onze levens verrijkt en energie geeft aan onze reis.

(Wordt vervolgd)