Deel 3: Het Gevaar van het Kiezen

Wanneer we de macht van het kiezen uitoefenen veranderen we van passieve objecten die aan de krachten van de buitenwereld zijn overgeleverd in actieve doeners die die krachten minstens zoveel vormgeven als dat ze erdoor vormgegeven worden. Bewust kiezen kan ons een gevoel geven van macht en controle maar het kan ook beangstigend zijn. In de complexe, onvoorspelbare en steeds veranderende wereld waar wij in leven is het makkelijk overweldigd te worden door het grote aantal keuzes die we moeten maken en de onmogelijkheid om die keuzes allemaal juist te laten zijn.

Het lijkt wel dat hoe meer bewust we zijn en bewust elke interactie met de wereld overdenken, hoe meer onze keuzes toenemen. Zelfs de simpelste dingen, zoals wat te eten voor ontbijt en wanneer ’s avonds naar bed te gaan, kunnen, als we niet oppassen, een bron worden van eindeloos wikken en wegen. Rationeel gezien zijn er maar weinig keuzes met maar één juiste optie. In de meeste gevallen maakt het aantal variabelen dat iedere keuze beïnvloedt al snel een gedetailleerde vergelijking tussen de beschikbare keuzes onmogelijk. Zelfs als we alle keuzes naast elkaar konden leggen en minutieus vergelijken ontdekken we hoogstwaarschijnlijk dat de voors en tegens elkaar neutraliseren, en dat elke keuze een eigen mix van plussen en minnen heeft, maar er geen één duidelijk uitspringt als de enig juiste keuze.

Tegelijkertijd, terwijl we overweldigd worden door het pure volume van triviale keuzes, kan het ook lijken alsof we helemaal geen echte keuzes hebben waar het de belangrijke zaken in ons leven betreft. We kunnen onze genen niet veranderen, onze familie en afstemming niet kiezen, noch ons geboorteland, de tijd waarin we leven, de systemen waar we ons aan moeten aanpassen als we in deze maatschappij willen meedoen, de wetten van de mens en de natuur…. zoveel externe factoren lijken ons te bepalen en te beperken that we zouden kunnen concluderen dat we alleen maar iets te kiezen hebben waar het er het minst toe doet. Een groeiend bewustzijn van onze verwachtingen en toenemende helderheid van ons eigen verhaal kan ertoe leiden dat we ons verloren voelen tussen teveel kleine dingen hebben om tussen te kiezen en te weinig macht hebben om een ander pad te gaan dan wat het lot voor ons in gedachte heeft. We zouden ons kunnen gaan voelen als gevangenen op weg naar onze executie, niet in staat het onvermijdelijke einde te veranderen, maar ons al die tijd bezorgd afvragend of we wel de juiste schoenen dragen voor de gelegenheid.

Zelfs als we erin slagen om veilig tussen de rots van de machteloosheid en de klif van het overweldigd zijn met keuzes te navigeren, en erin slagen de keuzes te vinden die er echt toe doen en duidelijk genoeg zijn om te maken, worden we nog steeds geconfronteerd met wellicht de donkerste schaduwzijde van het kiezen: de last van de verantwoordelijkheid. Wanneer wij bewuste keuzes maken nemen we daarmee verantwoordelijkheid voor de uitkomst en de consequenties, zelfs als sommige van die consequenties onbedoeld zijn of onverwacht. Wanneer, door te kiezen, we iets veranderen, hoe klein ook, aan de loop van de geschiedenis, dan is die verandering ons werk en kunnen we niet doen alsof wij onschuldig zijn aan het veroorzaken daarvan. Wij maakten die keuze; wij moeten leven met de gevolgen. Die last van de verantwoordelijkheid is niet iets om luchtig over te doen en het kan een behoorlijk obstakel worden op onze weg naar ons best mogelijke leven en het bewust volgen van een pad dat we zelf ontworpen hebben.

Gevangen tussen machteloosheid en een onvermogen te kiezen, en bezwaard met verantwoordelijkheidsgevoel, vragen we ons wellicht af of het leven van een bewust en doelgericht leven wel zo’n goed idee is. Misschien zijn de simpele zielen die zonder te denken de regels en voorschriften van hun lot volgen beter af dan wij, in onze intellectuele worsteling? Misschien is het beter de grote keuzes door anderen te laten maken, de kleine keuze te maken zonder er lang over na te denken, en door het leven te gaan zonder verantwoordelijkheid, in de geruststellende gedachte dat we toch te klein zijn om er veel toe te doen.

Of misschien toch niet. Tenslotte is niet kiezen net zo goed een keuze die we zelf maken. We kunnen niet echt onze verantwoordelijkheid ontlopen door stil te zitten en de dingen hun beloop te laten. Als er dan toch slechte dingen gebeuren, dingen die we hadden kunnen voorkomen als we in actie gekomen waren, dan zijn die slechte dingen op z’n minst gedeeltelijk ook onze schuld. Inactief blijven vrijwaard ons niet van die last, en behoedt ons evenmin voor het maken van verkeerde keuzes, omdat niet handelen zelf die verkeerde keuze kan zijn.

Laten we daarom accepteren dat het moeten kiezen deel uitmaakt van het menselijk bestaan. Laten we ook accepteren dat we niet moeten verwachten ooit de perfecte keuzes te kunnen maken. Er is geen plaats voor perfectie in een rommelige onvolmaakte wereld. Elke keuze is steeds op z’n best een benadering van het ideaal dat slechts bestaat in onze verbeelding. De kunst van het kiezen ligt erin elke keuze zo doelbewust en weloverwogen te maken als we kunnen, de resultaten en gevolgen nauwlettend te observeren, en daar van te leren: onze overtuigingen en aannames aan te passen op basis van wat we veroorzaken en veroorzaakt zien worden als we ons pad lopen, zodat onze toekomstige keuzes in toenemende mate overeenstemmen met de reis die we zijn aangegaan.

Om dit hoofdstuk met een positieve noot te eindigen zijn hier 4 dingen die kunnen helpen als we moeite hebben met kiezen:

1. Als we overweldigd worden door het aantal keuzes die we moeten maken: rigoureus prioriteiten stellen.Als we maar één ding konden doen op dit moment, en niets anders, wat zou dat dan zijn? Door iedere keuze te wegen naar de impact die het heeft op ons verhaal en onze reis kunnen we wellicht de keuze vinden die op dit moment het meest relevant is en ons daarop concentreren.
2. Als we het gevoel hebben dat we geen keuzes hebben die er werkelijk toe doen: verruim het perspectief.Als het lijkt alsof de voornaamste obstakels in ons leven onmogelijk door ons te veranderen zijn, kan het zijn dat we simpelweg te dicht op die obstakels staan om ze goed te kunnen inschatten. Een ruimer perspectief – dat ook inhoudt dat we emotioneel afstand nemen – kan helpen om keuzes te maken die wel degelijk een wezenlijk verschil maken, in plaats van vast te komen zitten op aspecten die we niet kunnen forceren of direct veranderen.
3. Als we weten wat we moeten doen, maar het vooruitzicht is de beangstigend, te groot, of ogenschijnlijk te riskant om ons in staat te voelen die keuze aan te gaan: breek het op in kleinere stappen.Onthoudt dat zelfs de langste reis begint met een enkele stap. Door de grote, intimiderende keuzes op te breken in kleinere onderdelen en elke sub-keuze op zich te beschouwen lukt het ons wellicht die eerste stap te vinden die zowel haalbaar als zinnig is en ons helpt verder te gaan.
4. Als we niet zeker zijn dat de keuze die we gaan maken de juiste is: verbeeld de gevolgen.Hoewel we nooit de garantie krijgen dat onze keuzes de juiste zijn kunnen we wel onze onzekerheid verminderen door ons voor te stellen hoe iedere keuze zou kunnen uitpakken door de tijd heen. We kunnen scenarios van de nabije toekomst bedenken en op die manier de consequenties van de keuzes waar we voor staan door denken en concreter maken, om daarmee de waarschijnlijk en de wenselijkheid van die gevolgen in ieder scenario in te schatten.