Wij mensen hebben geen precieze kijk op hoe het verleden werkelijk was en evenmin kunnen wij erg ver voorbij onze eigen tijd de toekomst voorzien. Wanneer wij beweren dat we vooruitgang boeken, aan welk verleden meten wij die vooruitgang dan, en welke toekomst creëeren wij met de verbeteringen die we denken aan te moeten brengen?

Het is moeilijk met enige zekerheid iets over de menselijke geschiedenis van meer dan een paar generaties geleden te zeggen. Mensen hebben altijd gebruik gemaakt van vormen van mondelinge overlevering – zoals ballades, verhalen, mythes, en gedichten – om hun geschiedenis door te geven. Helaas zijn die vormen niet statisch, maar veranderen mee met de veranderingen in de mensen die deze vormen in leven houden. Met het veranderen van onze culturen veranderen ook onze ideeën over onze geschiedenis en veel van de oorspronkelijke inhoud raakt ondergesneeuwd onder lagen van her-interpretatie, vermengd met verhalen geleend van andere culturen waarmee we in aanraking komen, of zelfs compleet vergeten omdat latere generaties de relevantie van de oude verhalen voor hun moderne leven zijn kwijtgeraakt. Met de uitvinding van het schrift werd er weliswaar meer van het originele materiaal vastgelegd en in de oorspronkelijke vorm bewaard, maar dat stopte niet het hervertellen en aanpassen van het culturele verhaal. Dat ging hooguit wat langzamer, en door het schrift kon dat verhaal zich nog verder en dieper verspreiden, maar onze collectieve herinneringen aan ons diepere verleden zijn hierdoor nauwelijks verbeterd. En hoe sneller onze culturen veranderen, hoe sneller onze ware geschiedenis aan ons bewustzijn ontsnapt.

En dat is jammer.

Door dit voortdurende hervertellen van onze geschiedenis hebben we maar zeer beperkt toegang tot hoe het was om te leven in de tijden die achter ons liggen. We vervangen voortdurend ons werkelijke verleden met een verzonnen versie ervan: een fictieve versie die meer mythisch dan feitelijk is, meer symbolisch dan historisch, meer fantasie dan herinnering. Deze geleidelijke vervanging van onze ware geschiedenis met een fictieve her-interpretatie veroorzaakt een vreemd soort collectieve kortzichtigheid: we verbeelden zowel ons verleden als onze toekomst in versimpelde termen en drastisch verkortte tijdsspannes. Wanneer we dan onze vooruitgang meten, doen we dat tegen een gereduceerd en grotendeels verzonnen verleden, en projecteren het vooruit naar een korte, lineaire toekomst. Wat we daardoor niet zien zijn de geleidelijke, diepe veranderingen die onze huidige situatie tot stand brachten en evenmin zien we hoe korte-termijn, directe acties en oplossingen die situatie op de lange termijn veel slechter zouden kunnen maken, zelfs als het erop lijkt dat we in het hier en nu iets verbeteren . Vanwege ons beperkt bewustzijn van hoe het verleden werkelijk was kunnen we onszelf wijsmaken dat we vooruitgang boeken waar we in werkelijkheid wellicht amper aan het herstellen zijn van de schade die onze vorige ‘vooruitgang’ onze wereld heeft aangedaan, en misschien nog ver achter liggen ten opzichte van de positieve kwaliteiten die het leven in vroegere tijden mooi en zinvol maakten. Maar we kunnen ook de vergissing maken te verlangen naar een verzonnen eenvoudiger en gelukkiger verleden en door ons aan die illusie vast te klampen ware vooruitgang onmogelijk maken, of door een nooit bestaan verleden te proberen te herstellen het ontstaan van een mooiere toekomst belemmeren.

Als we zeker willen zijn dat verbeteringen en oplossingen voor de problemen van vandaag werkelijk vooruitgang betekenen, en niet een voor de hand liggend instant lapmiddel dat de oorzaak zal zijn van nieuwe toekomstige kwalen, moeten we leren het onderscheid te maken tussen werkelijke vooruitgang en tijdelijke opluchting. We moeten vooruitgang leren zien in het perspectief van lange termijn consequenties, en verbeteringen als iets dat alleen gemeten kan worden over langere tijdspannes. We moeten ons verre verleden herontdekken, en daarmee de lessen die we daaruit kunnen leren. We moeten ophouden het verleden te over-simplificeren: ofwel als een aards paradijs dat we zijn kwijtgeraakt door te vervallen in duisternis, geweld, en lijden, en dat alleen maar erger zou worden zonder de macht van wetten, gezag, religie, normen en principes; of als een rauwe, primitieve strijd voor het bestaan waar we ons pas recentelijk aan ontworsteld hebben door de macht van de verlichting, ratio, wetenschap, en technologie. We moeten onder ogen zien dat het verleden hoogstwaarschijnlijk nooit zo eenvoudig en rechtlijnig was, maar veel meer een complexe mengeling van geluk en wanhoop, lijden en zaligheid, vooruitgang en verval, orde en chaos, oorlog en vrede, alles tegelijk en voortgedreven op stromingen en tijdspannes die veel langer en ingewikkelder zijn dan onze eenvoudige verhalen kunnen weergeven.

Laat ons daarom leren zowel ons verre verleden te hervinden als onze verre toekomst te overwegen, beiden tegelijk. Laat ons proberen vooruitgang te meten niet simpelweg als een verbetering ten opzichte van onze huidige problemen, maar als een poging om het beste uit ons verleden samen te brengen met het beste voor onze toekomst. Misschien, als we kunnen leren uit de dwang van ons plaatselijke korte moment te stappen, kunnen we de tijd leren zien als een lange, ononderbroken stroom vanuit het verleden naar de toekomst, even vol met waardevolle ervaringen en kennis als ze vol is met nog onvervuld maar reëel potentieel. Misschien ontdekken we dan hoe we toekomst en verleden bij elkaar kunnen brengen, er een deel van kunnen worden, ermee te dansen, in plaats van ze constant te scheiden en in stukken en brokken te snijden, in onze verwoede pogingen de wereld te dwingen te voldoen aan onze onvolledige en gebrekkige ficties.